Qingmingjie – chińskie święto zmarłych

Najbliższym chińskim odpowiednikiem Święta Zmarłych jest święto Qingmingjie. Qingmingjie oznacza dosłownie „Święto Czyste i Jasne” lub też „Dzień Czystej Jasności”. Chińskie święto zmarłych w przeciwieństwie do świąt chrześcijańskich obchodzone jest w kwietniu, a dokładnie w 106 dni po zimowy przesileniu, zgodnie z kalendarzem księżycowym. Stąd też w kolejnych latach święto to wypada 4 lub 5 kwietnia (w 2018 i 2019 roku jest to 5 kwietnia). Qingmingjie jest zarówno świętem zmarłych przodków, ale także oznacza początek Wiosny i zwycięstwo dnia nad nocą, jasności nad ciemnością, Yang nad Yin.

Święto Qingmingjie silnie związane jest z bardzo ważnym w Chinach kultem przodków, obecnym w chińskiej tradycji już od czasów starożytnych. Zgodnie z chińskimi wierzeniami dusze ludzi po śmierci nie znajdują się w stanie wiecznej szczęśliwości, ale narażone są na różne niedogodności takie jak głód czy pragnienie. Zadaniem żyjących potomków jest zatem pomoc duszom przodków poprzez odprawianie odpowiednich rytuałów.

Tradycje Qingmingjie

Święto Qingmingjie w poszczególnych częściach Chin obchodzone jest na różne sposoby, co wynika z dużego zróżnicowania etnicznego i mnogości lokalnych tradycji. W trakcie obchodów święta Qingmingjie rodzina ma jednak kilka podstawowych obowiązków wobec zmarłych przodków. Przede wszystkim musi ona posprzątać ich groby, a w przypadku ziemnych kopców zadbać o to, by znajdowała się na nich świeża ziemia. Następnie najstarszy przedstawiciel rodu zapala na grobie świecę oraz stawia przed nimi miskę z ryżem. Wówczas wszyscy członkowie rodziny oddają hołd zmarłemu trzykrotnie bijąc czołem o ziemie przed grobem – poczynając od najstarszego członka rodziny, a na najmłodszym kończąc.

Zwyczaj bicia pokłonów przed grobami wykształcić się w nawiązaniu do konfucjańskiej zasady koutou oznaczającej oddawanie czci do osoby stojącej wyżej w hierarchii poprzez trzy czołobitne pokłony.

Ofiary dla przodków

Składanie ofiar przodkom ma im zapewnić dobrobyt w życiu pośmiertnym oraz wybłagać ich by nie prześladowali żyjących krewnych, ale zapewniali im pomyślność. Zwyczaj składania ofiar zmarłym przodkom sięga czasów dynastii Han panującej w III wieku przed Chrystusem.

Oprócz miski z ryżem zmarłym składa się także inne ofiary np. zapalając na grobach banknoty, petardy lub imitacje różnych ważnych lub niezbędnych do życia przedmiotów takich jak domy czy odzież, a współcześnie także samochody lub telefony komórkowe. Wynika to z wiary w to, że zmarli potrzebują na „tamtym świecie” tych samych rzeczy, których potrzebowali za życia.

Przekonanie o tym, że zmarli muszą zabrać na tamten świat różne potrzebne w przyszłym życiu przedmioty istniało w Chinach już od wieków. Dlatego też w trakcie pochówku Pierwszego Cesarza Chin (Qin Shi Huang) razem z nim pogrzebano Terakotową Armie – ponad 8 tysięcy figur żołnierzy, którzy mieli wspomóc cesarza i pomóc mu zdobyć władzę także w świecie zmarłych…Współcześnie jednak Chińczycy uważają, że zmarłym przodkom bardziej od tysięcy wojowników może przydać się zastrzyk gotówki lub najnowszy smartfon stąd też zwyczaj palenia banknotów i imitacji telefonów jest obecnie dużo bardziej popularny niż zwyczaj grzebanie razem ze zmarłym całych armii 😉

Inne zwyczaje

Ze świętem Qingmingjie związany jest także zwyczaj sadzenia wierzb lub chociażby noszenia w tym czasie gałązek wierzbowych. Wziął się on z tego, że wierzba uchodzi za drzewo, w którym pierwiastek Yang jest wyjątkowo silny. W języku chińskim wierzba czyli yangshu – oznacza dosłownie „Drzewo Yang”. Ponieważ Qingmingjie jest świętem zwycięstwa jasności (Yang) nad ciemnością (Yin) stąd też wierzba stała się jego symbolem.

Innymi zwyczajami wiążącymi ze świętem Qingmingjie jest puszczanie przez dzieci latawców, spożywanie wyłącznie zimnych potraw oraz powstrzymywanie się przed rozpalaniem ognia.

Od 2007 roku Chińczycy mogą cieszyć się w okresie Qingmingjie 3 dniami wolnymi od pracy oraz darmowymi autostradami, dzięki czemu mogą oni udać się w rodzinne strony, aby odwiedzić groby swoich bliskich zmarłych. Planując podróż do Chin w tym okresie musimy zatem liczyć się z tym, że zamkniętych będzie wiele sklepów i lokali, a drogi będą zakorkowane.