Krew (Xue) w medycynie chińskiej

Podstawą zdrowia organizmu człowieka jest prawidłowa ilość i jakość krwi. Krew jest płynną tkanką i znajduje się w ciągłym ruchu, dzięki czemu zapewnia ścisłą więź pomiędzy wszystkimi narządami i komórkami organizmu. Razem z płynem tkankowym tworzy środowisko wewnętrzne organizmu, którego zadaniem jest zaspokajanie potrzeb gazowych, energetycznych, elektrolitowych, witaminowych, wodnych i obronnych poszczególnych komórek.

Krew, Xue, w Medycynie Chińskiej

Znaczenie pojęcia Krew w Medycynie Chińskiej jest inne niż w medycynie zachodniej. W Medycynie Chińskiej Krew jest swego rodzaju formą Qi [1], bardziej gęstą i materialną, niemniej jednak jest to wciąż Qi. Co więcej, Krew jest nierozerwalnie związana z Qi, jako, że Qi nadaje Krwi tchnienie życia. Chińczycy uważają, że bez Qi, Krew byłaby tylko bezwładnym płynem [2]. Krew jest produkowana z Gu Qi [3] oraz Zong Qi [4] w Sercu [5].

W aspekcie produkcji Krwi Medycyna Chińska twierdzi, że:

1. Śledziona i Żołądek są głównym źródłem Krwi – stąd w terapii do wspomagania ilości i jakości Krwi, nakłuwa się punkty na kanałach energetycznych Śledziony i Żołądka.
2. Zong Qi odgrywa ważną rolę w kierowaniu Gu Qi do Serca, co tłumaczy zasadę: „Qi porusza Krew”.
3. Gu Qi jest przekształcana w Sercu w Krew, co tłumaczy zasadę: „Serce rządzi Krwią” [6].


Wg Medycyny Chińskiej są jeszcze dwa czynniki odgrywające istotną rolę w produkcji Krwi. Pierwszy z nich – transformacja Gu Qi w Krew jest wspomagana przez Ying Qi [7]. Drugi czynnik to taki, że Nerki przechowują Esencję [8], z której to powstaje Szpik – a z niego szpik kostny, który również bierze udział w produkcji Krwi. Stąd można stwierdzić, że Krew jest wytwarzana w wyniku interakcji Pourodzeniowej Qi Żołądka i Śledziony (które to są źródłem Gu Qi ) z Przedurodzeniową Qi Nerek (źródło Jing). Dlatego, aby odżywić Krew, należy wzmacniać Śledzionę oraz Nerki [9].

Chińczycy podkreślali znaczenie szpiku kostnego w produkcji Krwi już za czasów dynastii Qing (1644-1912), czyli jeszcze przed wprowadzeniem medycyny zachodniej do Chin [10].

Funkcje Krwi w Medycynie Chińskiej

Główną funkcją Krwi jest odżywianie ciała, w czym uzupełnia działanie Qi. Jak wspomniano powyżej, Krew jest gęstą formą Qi i krąży z nią razem po całym ciele. Inną funkcją Krwi jest nawilżanie tkanek ciała. Np. Krew Wątroby nawilża oczy i ścięgna, dzięki temu oczy dobrze widzą a ścięgna są elastyczne. Krew Wątroby także nawilża skórę i włosy, dopilnowuje, żeby skóra nie była zbyt sucha a włosy pozostawały lśniące. Z kolei Krew Serca zwilża język. Krew jest bardzo ważna też z innego względu – jako gęsta i płynna jest częścią Yin i zapewnia materialny fundament dla Shen(Umysłu) [11]. Krew zapewnia port, mieści oraz kotwiczy Shen, w którym może on kwitnąć. Rozdział 26 Su wen mówi, że: „Krew jest Umysłem człowieka” [12]. Natomiast rozdział 32 Ling shu: „Gdy Krew jest zharmonizowana, Umysł ma rezydencję” [13]. Jeśli występuje niedobór Krwi, Shen brakuje podstawy, staje się zaniepokojony i nieszczęśliwy. Taki stan zwykle manifestuje się poprzez ‘niedoborowy niepokój’, objawiający się lękiem bez powodu, niewielką drażliwością oraz uczuciem niezadowolenia. Nocą podczas snu, Krew naturalnie obejmuje Shen i Hun [14]. Jeśli jednak występuje niedobór Krwi, Shen i Hun unoszą się i człowiek nie może spać lub bardzo dużo śni i sen nie przynosi mu odpoczynku [15].

Relacje Krew-Qi

Istnieje bardzo ścisły związek pomiędzy Qi i Krwią. Jak już wspomniano powyżej, Krew jest swego rodzaju formą Qi, aczkolwiek bardzo gęstą. Qi jest Yang w porównaniu do Krwi (Qi jest bardziej subtelna), Krew jest Yin w porównaniu do Qi (jest bardziej gęsta). Qi i Krew są nieodłączne: Qi Odżywcza (Ying Qi) krąży razem z Krwią w naczyniach krwionośnych. Starożytni Chińczycy używali słowa ‘mai’ niejednoznacznie – słowem tym określali zarówno ‘kanał’, w którym płynie Qi, ale także i ‘naczynie’, w którym krąży Krew.

Bliski związek Krwi i Qi jest widoczny po poważnym krwotoku. Występują wtedy takie objawy kliniczne jak: pocenie, brak tchu oraz zimne kończyny, co jest typowym objawem niedoboru Qi. Z drugiej strony, po długotrwałych i obfitych potach (które uszczuplają Qi), można zaobserwować objawy niedoboru Krwi, takie jak bladość, drętwienie, zawroty głowy i palpitacje [16].

Medycyna Chińska wyróżnia cztery aspekty związku Krew-Qi:

1. Qi wytwarza Krew.
2. Qi porusza Krew.
3. Qi trzyma Krew.
4. Krew odżywia Qi [17]. 


Qi wytwarza Krew

Jak już wspomniano powyżej – Qi wytwarza Krew, jako że Gu Qi (Qi Pokarmowe) jest podstawą do produkcji Krwi przy udziale Qi Płuc. Tym samym, jeśli Qi jest w niedoborze, może to prowadzić do niedoboru Krwi. W praktyce terapeutycznej, często trzeba wzmacniać Qi [18] w celu odżywienia Krwi [19].

Qi porusza Krew

Qi jest siłą napędową Krwi. Bez Qi, Krew byłaby bezwładną substancją. Qi Odżywcza jest bardzo blisko związana z Krwią i krąży z nią w naczyniach krwionośnych. Qi Płuc przekazuje niezbędną ilość Qi do naczyń krwionośnych. Chińczycy mówią, że: „Kiedy Qi porusza się, Krew podąża za nią”, a także: „Jeśli przepływ Qi ulega zablokowaniu, Krew krzepnie”. Jeśli występuje niedobór Qi lub stagnacja, nie może ona poruszyć Krwi, która to także ulega zastojowi [20].

Qi trzyma Krew

Qi utrzymuje Krew w naczyniach krwionośnych, co przeciwdziała krwotokom. Za funkcję utrzymywania Krwi w naczyniach krwionośnych w pierwszym rzędzie odpowiada Śledziona. Jeśli występuje niedobór Qi Śledziony, Qi nie może utrzymać Krwi, stąd pojawiają się krwotoki. Qi Nerek bierze natomiast udział w utrzymywaniu Krwi w naczyniach krwionośnych macicy.
Powyższe trzy aspekty związku Qi-Krew są często wyrażane w powiedzeniu: „Qi jest dowódcą Krwi” [21].

Krew odżywia Qi

Krew wpływa na Qi na dwa sposoby. Po pierwsze, Qi polega na odżywczej funkcji Krwi. Po drugie, Krew dostarcza materialną i gęstą podstawę, co zapobiega unoszeniu się Qi i powstawaniu objawów Pustego Gorąca [22]. Te dwa aspekty związku Krew-Qi są często wyrażane w powiedzeniu: „Krew jest matką Qi” [23].

Patologia Krwi w Medycynie Chińskiej

Medycyna Chińska wyróżnia trzy główne wzorce patologii Krwi: Niedobór Krwi, Gorąco Krwi oraz Zastój Krwi.

Niedobór Krwi

Krew może być niedoborowa, gdy organizm produkuje jej niewystarczającą ilość. Zwykle przyczyną tego stanu rzeczy jest Niedobór Qi Śledziony oraz Qi Żołądka – co jest przyczyną osłabionego trawienia i niedostatecznej ekstrakcji substancji odżywczych z pożywienia. Jednakże, wpływ na ten stan rzeczy mają także inne narządy, a zwłaszcza Wątroba i Nerki. Niedobór Krwi często występuje u kobiet. W pierwszym rzędzie objawia się, jako problemy z menstruacją, np. skąpymi miesiączkami lub całkowitym ich zanikiem. Innymi typowymi objawami niedoboru Krwi są: częste zmęczenie, blada cera, zawroty głowy, drętwienie lub mrowienie kończyn, bezsenność, niewyraźne widzenie, blade usta, osłabienie i skurcze mięśni, kruche i zniszczone paznokcie, suche włosy i skóra, depresja oraz uczucie bezcelowości życia [24].

Gorąco Krwi

Krew może być gorąca, czego główną przyczyną jest Gorąco Wątroby. Wzorzec ten powstaje bezpośrednio ze stagnacji Qi Wątroby wywołanej napięciem emocjonalnym (np.: tłumionym gniewem, niewyrażoną złością, trwającą przez dłuższy okres czasu, frustracją zawodową). Objawami Gorąca Wątroby są: wzdęcie nadbrzusza lub podbrzusza, uczucie napięcia w klatce piersiowej, rozdrażnienie, melancholia, depresja, zmienność nastroju, uczucie ciała obcego w gardle, uczucie gorąca, czerwona twarz, pragnienie, skłonność do wybuchu gniewu, napięcie przedmiesiączkowe, nieregularne miesiączkowanie, ból i obrzęk piersi przed miesiączką, obfite miesiączki. Ponieważ Wątroba przechowuje Krew, Gorąco Wątroby jest transmitowane do Krwi, czyniąc ją ‘gorącą’. Gorąco Krwi często jest przyczyną wielu chorób skóry, takich jak pokrzywka, egzema czy łuszczyca [25].

Zastój Krwi

Krew może przestać swobodnie krążyć po organizmie i ulec stagnacji. Ten stan może być spowodowany Stagnacją Qi (głównie Wątroby), spowodowaną przez gorąco lub zimno. Zastój Krwi często powoduje silny ból w miejscu występowania. Innymi objawami tego wzorca chorobowego są: ból nadbrzusza, ból podbrzusza, wymioty krwią, krwawienie z nosa, bolesne miesiączkowanie, nieregularne miesiączki, krew miesięczna ciemnej barwy ze skrzepami, bezpłodność, bolesne masy w brzuchu, sine paznokcie, sine usta, fioletowa lub ciemna karnacja, sucha skóra, krwawe wybroczyny na skórze [26].

PRZYPISY:

[1] Qi jest podstawową substancją Wszechświata (często mylnie nazywana ‘energią’), przybierającą różne stopnie zagęszczenia. Wszystkie zjawiska są wynikiem oraz przejawem ruchu i przemiany Qi. W odniesieniu do organizmu człowieka, Qi jest rozumiana jako cenne substancje ciała, a także funkcje narządów oraz tkanek. „Dietetyka wg Tradycyjnej Medycyny Chińskiej. Podstawy.” Skrypt z wykładów Agnieszki Krzemińskiej, Gdańsk, sierpień 2014r, s. 13.
[2] G. Maciocia, The Foundations of Chinese Medicine, Second Edition, 2005, s. 60.

[3] Gu Qi – ang. Food Qi, Qi Pokarmowa, znajduje się w Śledzionie i Żołądku, jest produkowana z pożywienia. Źródło: //www.reikiyoga.com/wp-content/uploads/2015/pdf/types-of-qi.pdf (dostęp 30.05.2016).

[4] Zong Qi – ang. Gathering Qi, Qi Zgromadzona, powstała z połączenia Qi Powietrza (Qing Qi) i Qi Pokarmowej (Gu Qi), jest magazynowana w klatce piersiowej. Zong Qi wspomaga Płuca w oddychaniu oraz Serce w poruszaniu krwią i kontroli naczyń krwionośnych. Ibid.

[5] G. Maciocia, op.cit., s. 60.|

[6] Ibid.

[7] Ying Qi – ang. Nutritive Qi, Qi Odżywcza, produkuje i odżywia Krew oraz krąży razem z nią w naczyniach krwionośnych. Źródło: //www.reikiyoga.com/wp-content/uploads/2015/pdf/types-of-qi.pdf (dostęp 30.05.2016).

[8] Esencja Jing Qi – ang. Essence, wyróżnia się 3 typy Esencji – Przedurodzeniową, Pourodzeniową oraz Esencję Nerek. Esencja Przedurodzeniowa jest dziedziczona od rodziców w czasie zapłodnienia i determinuje konstytucję, siłę i witalność. Chińczycy uważają, że tej formy Esencji nie da się zwiększyć, jedynie można zapobiegać jej nadmiernej utracie. Esencja Pourodzeniowa, zwana także Yuan Qi (Qi Źródłową), powstaje w wyniku złożonych przemian Qi ekstrahowanego z powietrza i pożywienia, dlatego też jest bardziej powiązana ze stanem Żołądka i Śledziony. Natomiast Esencja Nerek – jest kombinacją Esencji Przed- i Pourodzeniowej, jest magazynowana w Nerkach, ale także krąży w całym organizmie, zwłaszcza w tzw. meridianach nadzwyczajnych. Jest odpowiedzialna za wzrost, rozwój, funkcje seksualne, płodność, przebieg ciąży, //www.reikiyoga.com/wp-content/uploads/2015/pdf/types-of-qi.pdf (dostęp 30.05.2016).
[9] J. Ross, Zang Fu. Systemy Narządów Tradycyjnej Medycyny Chińskiej, 2011, s. 37.

[10] G. Maciocia, The Foundations of Chinese Medicine, Second Edition, 2005, s. 61.

[11] Shen – jest umysłowo-duchowym aspektem Serca. Shen wskazuje na całą złożoność funkcji umysłowych i duchowych człowieka. Nazwa ta jest często tłumaczona jako Umysł, czyli można powiedzieć, że w Sercu znajduje się osobowość człowieka. G. Maciocia, The Foundations of Chinese Medicine, Third Edition, 2015, s. 109.

[12] Su Wen – Simple Questions, s. 168.

[13] Ling Shu – Spiritual Axis, s. 72.
[14] Hun – jest umysłowo-duchowym aspektem Wątroby. Hun nazywany jest także Duszą Eteryczną, ang. Ethereal Soul. Starożytni Chińczycy wierzyli, że po śmierci człowieka, Hun wraca do świata niematerialnego – Nieba. Funkcją Hun jest planowanie życia oraz odnajdywanie jego sensu i kierunku, w którym człowiek powinien zmierzać. G. Maciocia, The Foundations of Chinese Medicine, Third Edition, 2015, s. 124.
[15] G. Maciocia, The Foundations of Chinese Medicine, Second Edition, 2015, s. 61.
[16] Ibid., s. 63.

[17] Ibid.
[18] Poprzez nakłuwanie odpowiednich punktów akupunktury oraz spożywanie właściwej diety i ziół.
[19] G. Maciocia, The Foundations of Chinese Medicine, Second Edition, 2005, s. 64.

[20] Ibid.

[21] Ibid.
[22] Puste Gorąco – jest konsekwencją niedoboru Yin Nerek. Objawy tego wzorca chorobowego są typowe dla objawów menopauzy: rumieniec policzków, uderzenia gorąca, niespokojny umysł, bezsenność, nocne poty, niska gorączka, gorączka popołudniowa, ‘gorąco 5 miejsc’ (dłonie, stopy i środek klatki piersiowej), uczucie gorąca po południu i wieczorem, skąpa ilość ciemnego moczu, krew w moczu, suche gardło – zwłaszcza nocą, uczucie pragnienia z potrzebą picia małymi porcjami, zawroty głowy, szumy uszne, niedosłyszenie, ból dolnego odcinka pleców, nadmierny pociąg seksualny, suche stolce. G. Maciocia, The Foundations of Chinese Medicine, Third Edition, 2015, s. 638.
[23] G. Maciocia, The Foundations of Chinese Medicine, Second Edition, 2005,s. 64.
[24] Ibid.
[25] Ibid.
[26] Ibid.