Yang Sheng – Sztuka „Odżywczego Życia”

Yang Sheng to chińska sztuka życia w taki sposób aby osiągać długowieczność, spowalniać procesy starzenia i wzmacniać zdrowie. Większość praktyk Yang Sheng może być wykonywana samodzielnie, ale w jej ramach stosowana jest także moksoterapia i ziołolecznictwo. Starożytne traktaty dotyczące sztuki „Odżywczego Życia” zawierały często listy czynności zalecanych dla utrzymania zdrowia i długowieczności oraz listy działań, od których człowiek powinien się powstrzymywać.

Można spotkać się z definicją Yang Sheng jako „taoistycznej praktyki polegającej na przedłużeniu życia i osiągnięcia nieśmiertelności poprzez ćwiczenia oddechowe i kontrolę oddechu”. To prawda, że Yang Sheng ma swoje korzenie w filozofii taoistycznej, ale mimo wszystko powyższa definicja jest mocno ograniczająca. Po pierwsze Yang Sheng występuje równocześnie w konfucjanizmie, buddyzmie, wschodnich sztukach walki i Tradycyjnej Medycynie Chińskiej, a co więcej jest to sztuka starsza, niż sam taoizm, którego prapoczątki można odnaleźć w V wieku p.n.e. Po drugie Yang Sheng odwołuje się do znacznie większej liczby praktyk, niż samo ćwiczenie oddechu.

Życie według Yang Sheng

Sztuka Yang Sheng przypomina pod wieloma względami ogrodnictwo. To cierpliwe kultywowanie dobrych praktyk, które owocować mają w zdrowiu i długowieczności. Wiele praktyk tej sztuki przypomina sadzenie nasion i wyrywanie chwastów. Tymi nasionami jest prowadzenie zrównoważonego, zgodnego z cyklem natury trybu życia. Wyrywanie chwastów to z kolei eliminowanie niezdrowych zwyczajów, nałogów, ale także chorób, kontuzji i niebezpieczeństw dla zdrowia i życia.

Yang Sheng opiera się na właściwym doborze diety, równowadze między snem, pracą, odpoczynkiem i ćwiczeniami, oraz na życiu w zgodzie z cyklami pór roku i cyklem dnia i nocy. Polega również na ograniczaniu niepotrzebnej aktywności, harmonizowaniu emocji oraz unikaniu rzeczy, które powodują choroby i urazy. Traktaty mówiące o sztuce „Odżywczego Życia” sugerują różne diety, ćwiczenia fizyczne i aktywność seksualną, które pozwalają poprawić witalności, a nawet wydłużyć życie. W Yang Sheng często dużą rolę przywiązuje się do ćwiczeń fizycznych, których zadaniem jest utrzymanie dobrego zdrowia i sprawności. Wśród tych ćwiczeń można znaleźć jogę, reiki, quigong, tai chi czy medytację.

Historia Yang Sheng

Słowo „Yang” oznacza odżywiać, a jego znak zawiera symbol spożywania żywności. Słowo to ma jednak dużo szersze znaczenia niż tylko odżywianie ciała. Synonimem tego słowa jest także opieka (rodziców na dziećmi), a także zawiera on w sobie edukację (odżywianie umysłu). To znaczenie można odnaleźć w wielu tekstach taoistycznych, które odnoszą je do Serca-Umysłu oraz wielu tekstach konfucjańskich, gdzie odnosi się ono do wzmacniania charakteru osoby.

Powszechne praktykowanie sztuki „Odżywczego Życia” sięga  historią już czasów Walczących Królestw (476-221 p.n.e.), ale korzenie tej sztuki mogą sięgać jeszcze dawniejszych czasów.

Większość autorów traktatów o sztuce „Odżywczego Życia” nie było lekarzami czy medykami, ale pisarzami internującymi się tą tematyką. Lekarze w swoich traktatach medycznych zawierali jedynie fragmenty wiedzy o poszczególnych aspektach „Odżywczego Życia”. Żaden z nich jednak, w przeciwieństwie do zainteresowanych długowiecznością literatów, nie napisał książki, która w całości omawiałaby to zagadnienie. Co więcej traktaty te były często pisane przez ludzi, którzy sami doświadczali problemów zdrowotnych i na podstawie własnych obserwacji spisywali co pomagało im powrócić do stanu zdrowia i utrzymywać go przez długie lata.

Jak żyć?

Listy rzeczy, które zaleca się praktykować oraz rzeczy, których zaleca się unikać stanowią istotną część wielu traktatów poruszających temat sztuki Yang Shang. Starożytne teksty w szczególności skupiają się na listach zakazów i aktywności, których należy unikać. Nie są to jednak listy absolutnych zakazów, ale wskazują na to czego nie powinno się robić często, regularnie lub przez długi czas.

Pięć Obciążeń

W traktacie Su Wen można znaleźć podstawową listę czynności, które powodują uszkodzenia poszczególnych struktur ciała:

1. Patrzenie przez długi czas uszkadza Krew.
2. Leżenie przez długi czas uszkadza Qi.
3. Siedzenie przez ługi czas uszkadza ciało.
4. Stanie przez ługi czas uszkadza kości.
5. Chodzenie przez ługi czas uszkadza mięśnie.

Wydaje się, że jest to lista niemożliwa do wypełnienia skoro zabrania nam zarówno stania, leżenia, siedzenia i chodzenia. W rzeczywistości wskazuje ona jednak na to, że nie powinniśmy pozwolić na to by jedna forma aktywności (lub jej braku) zdominowała nasze życie. W ciągu dnia powinniśmy zatem wykonywać różną aktywność, a nie cały czas taką samą. Jeżeli nasza wymaga od nas dużo ruchu, wówczas powinniśmy ją zrównoważyć przez siedzący lub leżący odpoczynek. Z drugiej jednak strony, jeżeli prowadzimy siedzący tryb życia, wówczas w czasie wolnym powinniśmy zadbać o więcej ruchu. Jest to prawda dobrze znana współcześnie, a zalecenia te równie dobrze może „przepisać” medycyna zachodnia. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że Chińczycy rozumieli to już wiele wieków temu.

Siedem Uszkodzeń

Lista Siedmiu Uszkodzeń pochodzi z traktatu Zhu Bing Yuan Hou Lun, czyli „Dyskusji o przyczynach i objawach różnych chorób” autorstwa Chao Yuanfanga. Przestrzega ona przed siedmioma skrajnościami:

1. Wielkie przepełnienie (z obżarstwa) – uszkadza Śledzionę
2. Wielki gniew z odwróconym biegiem qi uszkadza Wątrobę.
3. Używanie siły, podnoszenie ciężarów, siedzenie na wilgotnym podłożu przez dłuższy czas uszkadza Nerki.
4. Zimno i picie zimnych napojów uszkadza Płuca.
5. Wielki smutek zmartwienia i kontemplacja uszkadza Serce i Umysł.
6. Wiatr, deszcz, zimno i letni upał uszkadzają ciało.
7. Wielka groza i niekontrolowany strach uszkadzają Zhi – Wolę.

Istotne jest to, że obydwie powyższe lisy nie tylko wypunktowują czego należy unikać, ale także pokazują potencjalne rezultaty oraz negatywne skutki. Jest wiedza szczególnie przydatna podczas diagnozy i wywiadu z pacjentem dotyczącym jego stylu życia i zaleceń. Przykładowo jeśli ktoś ma problem z Nerkami można zalecić nieprzemęczanie się (niepodnoszenie ciężarów). Albo też jeżeli czyjaś praca polega na podnoszeniu ciężarów wówczas może warto dodatkowo zatroszczyć się o jego Nerki.

Trzy Ostrzeżenia

Spis Trzech Ostrzeżeń jest bardzo prosty. Pochodzą one z traktatu Liu Zongyuan i skupiają się na przestrogach przed niepotrzebnym trwonieniem qi:

1. Nie przychodź i nie odchodź bezpodstawnie.
2. Nie mów i nie plotkuj bezpodstawnie.
3. Nie niepokój się i nie zamartwiaj bezpodstawnie.

Dwanaście Redukcji

Dwanaście Redukcji, czyli dwanaście ograniczeń, pochodzi z traktatu Qian Jin Yao Fang, czyli „Zasadniczych formuł wartych tysiąc sztuk złota” autorstwa Su Simidao, który głosił, że:

„Ktoś kto jest dobry w podtrzymywaniu życia nieustannie redukuje: myśli i wspominanie, redukuje pragnienia i czyny, redukuje mowę i śmiech, redukuje żałobę i wesołość, redukuje radość i gniew, redukuje preferencje i awersje.”

Su Simidao ostrzega przed nadmiarem dwunastu rzeczy oraz wskazuje na ich skutki:

1. Nadmierne myślenie zagraża Duchowi – Shen.
2. Nadmierne wspominanie rozprasza Wolę – Zhi.
3. Nadmierne pożądanie zakłóca Wolę – Zhi.
4. Nadmierne działanie obciąża fizyczne ciało.
5. Nadmierne mówienie wygasza qi.
6. Nadmierny śmiech uszkadza Organy – Zang.
7. Nadmierna żałoba powoduje grozę w Sercu.
8. Nadmierna wesołość powoduje że poznawanie yi staje się ekstrawaganckie.
9. Nadmierna radość czyni zapominalskim, rozkojarzonym, niezorganizowanym i chaotycznym.
10. Nadmierny gniew destabilizuje setkę naczyń krwionośnych.
11. Nadmierna preferencja powoduje rozkojarzenie i czyni nielogicznym.
12. Nadmierna awersja czyni przygnębionym i ponurym.

Jak głosił Su Simidao:

„Jeśli tych dwanaście ekscesów („nadmierności”) nie zostanie usuniętych ying i wei przekroczą swoje granice a qi i krew będą płynąć przypadkowo. To jest droga do porzucenia życia. Tylko ktoś bez ekscesów i bez niedoborów (tych dwunastu czynności) już prawie osiągnął Dao.”

Nauka, która płynie z Dwunastu Redukcji mówi nam, że trzeba umieć osiągnąć równowagę pomiędzy nadmiarem i niedoborem tych rzeczy. Nie jest dobrze całkowicie je porzucić, ale dobrze jest je ograniczać.

Siedem Stałych

Katalog Siedmiu Stałych zawarty został w traktacie Chang Sheng Mi Jue, czyli „Sekret długowieczności” autorstwa Shi Tianji. Jest to z kolei lista rzeczy, które warto robić, aby wieść lepsze i zdrowsze życie. Tymi stałymi nakazami są:

1. Ciągle zachowuj dobre uczucia (nawet kiedy inni czynią złe rzeczy ty mówi i czyń dobre).
2. Ciągle zachowuj miłe uczucia (czerp przyjemność z pomagania innym i unikania gniewu).
3. Ciągle zachowuj uczucie zadowolenia (nawet kiedy cierpisz doceniaj to co masz).
4. Ciągle zachowuj zdrowe uczucia (doceniaj stan zdrowia, który masz).
5. Ciągle zachowuj spokojne serce (redukuj pożądania, bez pożądań umysł jest naturalnie spokojny).
6. Ciągle zachowuj obudzone serce (w buddyjskim sensie).
7. Ciągle zachowuj szczęśliwe serce (ponieważ sprzyja to długowieczności).

Pięć Aktywności

Kolejne dwie poniższe listy opisują czynności, które mają pomagać poprawić nasz nastrój i podnieść poziom naszego zadowolenia. Shou Qin Yang Lao Xin Shu, czyli „Nowa księga o długowieczności dla rodziców i osób w podeszłym wieku” wymienia pięć aktywności, które mają w tym pomagać:

1. Siedzenie w ciszy
2. Kontemplowanie książek
3. Oglądanie gór, wody, kwiatów i drzew
4. Dyskutowanie z dobrymi przyjaciółmi
5. Nauczanie dzieci i młodszego rodzeństwa

Dziesięć Przyjemności

Ta sama księga wymienia także dziesięć przyjemności, których pielęgnowanie pozwala poprawić nasz nastrój i zadbać o zdrowie ducha:

1. Studiowanie znaczenia i założeń w książkach
2. Uczenie się metod kaligrafii
3. Wyciszanie Umysłu-Serca siedząc w ciszy
4. Leniwe pogawędki z przyjaciółmi
5. Picie z umiarem o stanu podchmielenia
6. Podlewanie kwiatów i sadzenie bambusów
7. Wsłuchiwanie się w qin i oglądanie żurawi
8. Palenie kadzidła i parzenie herbaty
9. Wspinanie się na miejskie mury aby oglądać góry
10. Opowiadanie przypowieści i rozwijanie umiejętności szachowych