Cordyceps sinesnsi, czyli kordyceps chiński lub maczużnik chiński, jest bardzo niezwykłym grzybem, którego bliższe poznanie może wywoływać ciarki na plecach. Na szczęście jednak mroczne strony swojego charakteru nadrabia leczniczymi i prozdrowotnymi właściwościami. To za ich sprawą od wielu wieków stosowany jest w Medycynie Chińskiej.
Jest to grzyb pasożytniczy, który swoje życie prowadzi na organizmie owadziego gospodarza – najczęściej motyla lub komara. Z owocników tego grzyba wydostają się zarodniki, które mogą przyczepić się do przelatującego lub przechodzącego obok pechowego bezkręgowca. Wówczas rozpoczyna się proces niczym z filmu grozy. Rozrastająca się grzybnia stopniowo zastępuje tkanki swojego żywiciela. Na ciele owada zaczynają pojawiać się przypominające czułki fragmenty grzyba rozrastającego się w jego wnętrzu. Grzyb infekuje również układ nerwowy owada jednocześnie w niepokojący sposób wpływając na jego zachowanie. Zainfekowany owad kierowany wewnętrznym przymusem, udaje się w położone wysoko, wilgotne miejsce. Idealne miejsce dla dalszego rozwoju grzyba. Kiedy owad już się tam znajdzie – umiera, jego misja została wypełniona. W miejscu jego śmierci wyrasta dojrzały grzyb z owocnikami, z których mogą rozsiewać się kolejne zarodniki czyhające na swoje ofiary…
Dojrzały cordyceps rośnie częściowo nad ziemią, a częściowo pod nią. Część nadziemna ma kolor ciemnobrązowy, a swoim kształtem przypomina paty. Część położona pod ziemią ma kolor beżowy lub jasnobrązowy a kształtem przypomina głowę lub gąsienicę. Jego łacińska nazwa nawiązuje do tego wyglądu cord to po łacinie patyk, a ceps to głowa.
Cordyceps rośnie na dużych wysokościach – powyżej 3500 metrów nad poziomem morza. Jego domem jest płaskowyż Himalajów. Występuje w Tybecie, Nepalu i Chinach. Można go zbierać od kwietnia do sierpnia. Zbiera się zarówno jego nadziemną jak i podziemną część. Jest to grzyb jadalny, tradycyjnie dodawany do różnych potraw, mięs i zup. Stosowanie go w kuchni nie jest jednakże zbyt popularne ze względu na rzadkość jego występowania, a co za tym idzie jego wysoką cenę.
Jego cykl życiowy powoduje, że jego uprawa jest bardzo trudna. Stąd też w obrocie pozostają jego niewielkie ilości, choć popyt na niego jest ogromny. W warunkach sztucznych upraw uzyskuje się anomorficzny wzrost jednego „patyka”. Do kolejnego etapu wzrostu potrzebny jest bodziec (stresor). W naturze jest to np. zmiana temperatury. W laboratorium trudno jest jednak symulować warunki, w których rośnie cordyceps. Uprawia się go zatem w niehomogenicznych stadiach, dzięki którym jednak powstaje grzybnia. Końcowe stadium rozwoju grzybni jest identyczne z grzybnią dziko rosnącego cordycepsu. Taka jego sztucznie hodowana odmiana (bez udziały owadów-nosicieli), nazywana jest Cordycepsem CS-4.
Cordyceps został odkryty około 1500 lat temu. Wówczas to żyjący w Nepalu pasterze zauważlyli, że ich zwierzęta, które pożywiały się cordycepsem stawały się bardziej żwawe, silniejsze i zdrowsze. Około 1000 lat później lekarz pracujący na dworze cesarza z dynastii Qing zainteresował się medycznym wykorzystaniem cordycepsu i użył go jako afrodyzjaku.
Pierwsza wzmianka o stosowaniu cordycepsu jako substancji leczniczej w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej pochodzi z roku 101 p.n.e. Nie znany jest autor tych najwcześniejszych zapisków, ale znalazły się one w traktacie Sheng Nung Bon Cas Chien. Inne zapiski opisujące cordyceps pochodzą z 620 roku n.e., z czasów dynastii Tang (618-907 n.e.). Cordyceps opisywany jest w nich jako rzadki składnik, posiadający magiczną moc, który w lecie przechodzi niesamowitą transformację ze zwierzęcia w roślinę, aby zimą znów stać się zwierzęciem. Bardziej współczesne i „naukowe” opisy cordycpesa znalazły się w tekstarch autorstwa Wu Yiluo – traktacie Ben Cao Congxin („Nowy Zbiór Materia Medica”).
W Tybecie pierwszym lekarzem, który opisał cordyceps (czyli w języku tybetańskim Yartsa gunbu) był Zurkhar Nyamnyi Dorje (1439-1475). Wzmianki o nim pochodzą z traktatu „Ocean Afrodyzjaków”. W tym dziele cordyceps wymieniany jest wśród leków stosowanych przy zaburzeniach funkcji seksualnych. Według Phuntsho Namgyela cordyceps jest ważnym ziołem stosowanym w tradycyjnym systemie leczenia stosowanym w Bhutanie, zbliżonym do medycyny tybetańskiej.
Tradycyjni uzdrowiciele z indyjskiej prowincji Sikkim stosowali ten grzyb do leczenie 18 różnych chorób. Miał on także wspierać apetyt seksualny i długowieczność. Zażywany był zarówno przez mężczyzn jak i kobiety. Niewielki kawałek grzyba wrzucano do filiżanki mleka i przyjmowano w ten sposób. Z kolei w Bhutanie cordyceps podawano zmieszany z lokalnym alkoholem. Tradycja spożywania cordycespu sięga także północnych Indii, gdzie mieszkańcy Sikkim twierdzą, że ich przodkowie używali tego grzyba jeszcze 1600 lat p.n.e.
Świat Zachodni zainteresował się cordycepsem w XVIII wieku. Pierwsze opublikowane na jego temat teksty europejskie pochodzą z zapisków jezuickiego misjonarza Perennino, które trafiły do opisującego Chiny traktatu „Description de la Chine et de la Tartarie Chinoise” uczonego francuskiego jezuity Jana Baptysty du Haldea. Jest on opisywany jako pochodzący z Himalajów afrodyzjak, z którym misjonarz zetknął się przebywając na chińskim dworze. W 1726 roku grzyb został przedstawiony na sympozjum w Paryżu. Wkrótce francuska społeczność naukowa zainteresowała się bardziej tym grzybem. W 1843 roku M.J. Berkeley opisał związek pomiędzy tym pasożytniczym grzybem a owadami. Początkowo cordyceps nazywany był Shaeria sinensis, a na „cordyceps” przemianowany został w 1878 roku. Nazwę tę nadał mu PierAndrea Saccardo, profesor Uniwersytetu w Illinois. W połowie XIX wieku w USA rozpoczęto uprawę tego grzyba na dużą skalę. Pionierami w tym przedsięwzięciu była firma farmaceutyczna Ohio Lloyd Brothers z Cincinatii.
Duży boom i popyt na cordyceps pojawił się w latach 70. XX wieku. Cena cordycepsu wzrosła i stał się on nawet cenniejszy od złota. Próbuje się go uprawiać sztucznie, ale jest to bardzo trudne. Cena dziko rosnącego cordycepsu może wynosić nawet 50 USD za 1 gram grzyba.
Dlaczego mimo to cordyceps jest tak pożądany? Co sprawia, że cordyceps jest tak wyjątkowym grzybem prozdrowotnym?
Interesującym składnikiem cordycepsu jest niewątpliwie nukleozyd. Najbardziej znanym i całkowicie unikalnym jest cordycepin. Ponadto cordyceps zawiera ponadto 10 innych nukleozydów i ich związków: adeninę, adenozynę, inozynę, cytydynę, cytozynę, guaninę, urydynę, tymidynę, uracyl, hipoksantynę i guanozynę. Nuklozydy odgrywają dużą rolę w organizmie mogąc wpływać na wiele procesów w organizmie. Z tego powodu są często wykorzystywane w medycynie. Przykładowo adenozyna, w którą bogaty jest cordyceps, podawana jest pacjentom z zaburzeniami rytmu serca.
Cordycepin (jego największe stężenie można znaleźć w odmianie Cordyceps militaris) odkryto około 1950 roku. Jest to 3-deoksyadenozyna. Jest to analog adenozyny. Podobnie jak inne nukleozydy, tak i cordycypina posiada wiele efektów biologicznych.
Nukleozydy obejmują cytozynę, uracyl, tyminę, adeninę, guaninę i hipoksantynę. Są to zasady purynowe i pirymidynowe, które składają się z informacji genetycznej, to znaczy są częścią DNA i RNA.
Innym ważnym składnikiem są nukleotydy, które są fosforylowanymi nukleozydami związanymi ze składnikiem cukru (ryboza, dezoksyryboza). Należą do nich na przykład AMP (monofosforan adenozyny 5), UMP (monofosforan urydyny 5), GMP (monofosforan guanozyny 5).
Sterole są naturalnymi związkami, należącymi do steroidów. Należą do nich hormony steroidowe i cholesterol – substancje obecne w cordycepsie. Najbardziej reprezentowanym sterolem w cordycepsie jest ergosterol i substancje z grupy fitosteroli. Jest to na przykład D3ergosterol, nadtlenek ergosterolu, ceraterol, β-sitosterol, daukosterol, stigmasterol, kampesterol, H1-A. Z samej natury związków wynika, że mają one wiele efektów biologicznych. Ergosterol jest w rzeczywistości prowitaminą D, UV przekształca się w witaminę D2 (ergokalcyferol). Witamina D jest bardzo ważna dla zdrowia człowieka, zarówno dla stanu kości jak i jego odporności.
Ponieważ grzyby nie są częścią królestwa roślin, dlatego też mają wyższą zawartość białka niż jakakolwiek rośliny. W cordycepsie można znaleźć złożone białka, enzymy, a także kwasy nukleinowe, które są strukturalnym elementem białek.
Enzymy znalezione w cordycepsie obejmują na przykład DNazę, jak sama nazwa wskazuje, enzymy trawią cząsteczki DNA niosące informację genetyczną. Enzymy działają w środowisku o niższym pH. Można je podzielić na dwie grupy: DNase I i DNase II. Ich efektem jest hydroliza DNA.
Inne główne enzymy to proteazy serynowe wykazujące aktywność fibrynolityczną. Mogą rozerwać skrzepy krwi (skrzepliny), a także rozkładać albuminy surowicy. Podobnie jak DNaza, proteiny serynowe są uwalniane z komórek grzybów do środowiska.
Organizm jest zdolny do syntezowania części aminokwasów, ale inne muszą być przyjmowane wraz z pożywieniem. Cordyceps zawiera całą gamę aminokwasów, w tym te, które nie są syntetyzowane w organizmie. Cordyceps zawiera także tryptofan, prekursor serotoniny. Serotonina jest neuroprzekaźnikiem, którego niedobór jest jedną z przyczyn depresji.
Białkami typowymi dla cordycepsu są cordyin i cordycedypeptyd A, które są peptydami cyklicznymi, cordycyamidy A i B oraz myriocin będący naturalnym antybiotykiem.
Cordyceps, podobnie jak i inne grzyby, jest wyjątkowy, ponieważ zawiera białka, a także tłuszcze i kwasy tłuszczowe, które w przypadku roślin występują wyłącznie w pestkach i nasionach.
Według badań, cordyceps ma 28 kwasów mastinowych, z których większość stanowią również wielonienasycone kwasy tłuszczowe, znane również jako PUFA, które są zalecane przez lekarzy.
Obficie reprezentowane są kwasy tłuszczowe: palmitolowe, palmitynowe, laurynowe, chrystyczne, stearynowe, pentadecylowe i tym podobne.
Jeśli chodzi o grzyby i ich skład, polisacharydy są pierwszą rzeczą, o jakiej ludzie myślą. Ma to swoje podstawy ponieważ rzeczywiście stanowią one dużą objętość grzyba. Polisacharydy stanowią 3-5% całkowitej masy grzyba, a jeśli weźmiemy pod uwagę, że około 90% tej masy to woda, polisacharydy są w rzeczywistości głównym ich składnikiem.
Polisacharydy cordycepsa są podzielone na egzopolisacharydy, które są złożonymi węglowodanami uwalnianymi z komórek w otoczeniu. Są zatem węglowodanami pozakomórkowymi. Jest to polisacharyd oznaczony jako EPS 1A. To rozgałęziony polisacharyd – (1 → 6) -α-D-glukozy i (1 → 6) -α-D-mannozy.
Pozostałe polisacharydy są już wewnątrzkomórkowe, a więc są one częścią komórki, np. ściany komórkowej.
Najbardziej znanymi polisacharydami, które można znaleźć w cordycepsie są z pewnością beta-glukany, o których w ostatnich latach dużo mówiło się w kontekście układu odpornościowego. W Cordycepsie są zarówno beta-glukany, jak również, choć w mniejszych ilościach, alfa-glukany – 1,3-β-D-glukany, α-1,3-D-glukany i a-1,4-D-glukany. Masa cząsteczkowa glukanów wynosi od 7,7 do 1180 kDa.
Nie możemy pominąć żadnych innych interesujących składników, które w grzybach występują w mniejszych ilościach, ale mimo wszystko należy na nie zwrócić uwagę ze względu na ich ogólną skuteczność. Są to minerały, pierwiastki śladowe i, oczywiście, witaminy.
Wśród minerałów można wymienić: sód, wapń, żelazo, mangan, cynk, selen, magnez i wiele innych. Witaminy obecne w cordycepsie to przede wszystkim witamina D, K i witaminy z grupy E, a także witaminy z grupy B i w mniejszych ilościach witamina C.
Cordyceps posiada również melaninę, brązowy barwnik, który mamy również w skórze. Wiadomo, że jest on silnym przeciwutleniaczem, który ma charakter ochronny.
Mannitol, o którym już wspominaliśmy wśród węglowodanów, jest również określany jako kwas cordyceptowy. Mannitol jest również stosowany w medycynie, zwiększa diurezę (oddawanie moczu), a tym samym łagodzi obrzęki, a w tym obrzęki mózgu.
Ostatnimi czasy odnaleziono w składzie cordycepsu także saponinę monosacharydową o strukturze 3-O-glukopiranozydu. Została ona wyizolowana z grzybni cordycepsa. Jest ona glikozydem. Saponiny są stosowane w medycynie, np. w leczeniu kaszlu, a także w kosmetykach.
Bogactwo kompozycji składników cordycepsu sprawia, że ma o wiele różnorodnych efektów biologicznych, które mogą pozytywnie wpływać na stan pacjenta.
Jedną z wielu, mniej znanych cech cordycepsu jest jego zdolność do rozkładu substancji toksycznych, dzięki zawartym w grzybie enzymom. Substancjami toksycznymi, niebezpiecznymi dla ludzi, które bardzo często przenikają w naturalny sposób do organizmu są przykładowo dioksyny i ich związki. Enzymy cordycepsa mogą również dzielić insektycyd dieldrynowy.
Ponadto Cordyceps jest w stanie wspierać wzrost bifidobakterii, które są częścią mikroflory jelitowej i są korzystne dla ludzi. Są one częścią wielu produktów, w tym produktów mlecznych.
Milan SchirloNajciekawszy newsletter o Medycynie Chińskiej!
Ta strona korzysta z ciasteczek, aby zapewnić Ci najlepszą możliwą obsługę. Informacje o ciasteczkach są przechowywane w przeglądarce i wykonują funkcje takie jak rozpoznawanie Cię po powrocie na naszą stronę internetową i pomaganie naszemu zespołowi w zrozumieniu, które sekcje witryny są dla Ciebie najbardziej interesujące i przydatne.
Niezbędne ciasteczka powinny być zawsze włączone, abyśmy mogli zapisać twoje preferencje dotyczące ustawień ciasteczek.
Jeśli wyłączysz to ciasteczko, nie będziemy mogli zapisać twoich preferencji. Oznacza to, że za każdym razem, gdy odwiedzasz tę stronę, musisz ponownie włączyć lub wyłączyć ciasteczka.
Ta strona korzysta z Google Analytics do gromadzenia anonimowych informacji, takich jak liczba odwiedzających i najpopularniejsze podstrony witryny.
Włączenie tego ciasteczka pomaga nam ulepszyć naszą stronę internetową.
Najpierw włącz ściśle niezbędne ciasteczka, abyśmy mogli zapisać twoje preferencje!
