Witamina C – źródło zdrowia i odporności

Działanie witaminy C

Witamina C jest kluczowa nie tylko dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu, ale dla samego jego przetrwania. Jednym z najbardziej znanych skutków jej długotrwałego niedoboru jest szkorbut (nazywany także gnilcem), który w epoce wielkich odkryć geograficznych XV-XVI wieku dziesiątkował załogi europejskich okrętów.

Podwyższony poziom witaminy C w organizmie ma cały szereg pozytywnych skutków. Kwas askorbinowy wzmacnia odporność, ponieważ jest on niezbędny w procesie fagocytozy, czyli pochłaniania drobnoustrojów przez białe krwinki.

Witamina C ma również cały szereg pozytywnych skutków dla układu krążenia. Zwiększa wchłanianie żelaza, potrzebnego do produkcji hemoglobiny oraz uczestniczy w produkcji czerwonych krwinek, dzięki czemu chroni przed anemią.  Wzmacnia i uszczelnia naczynia krwionośne, dzięki czemu zapobiega powstawaniu sińców, krwotoków oraz krwawienia z dziąseł. Hamuje utlenianie, tak zwanego, „złego” cholesterolu, przez co zmniejsza jego poziom, a jednocześnie zwiększa poziom „dobrego” cholesterolu, tym samym zapobiegając zmianom miażdżycowym. Pomaga także regulować ciśnienie tętnicze krwi oraz zmniejsza ryzyko udaru mózgu (nawet o 42% [1]).

Kwas askorbinowy bierze również udział w tworzeniu białka tkanki łącznej, czyli kolagenu, który jest między innymi składnikiem chrząstek stawowych i ścięgien oraz odpowiada za elastyczność skóry. Z tego powodu podwyższony poziom witaminy C w organizmie poprawia elastyczność stawów, a tym samym zmniejsza ryzyko kontuzji. Kolagen, odpowiadający za elastyczność skóry, wpływa na jej młody wygląd, dlatego też wzmacniający go kwas askorbinowy jest istotnym składnikiem peelingów ujędrniających skórę i usuwających rozstępy. Witamina C jest również niezbędna do wydzielania osseiny, będącej składnikiem budulcowym kości, która odpowiada za elastyczność i wytrzymałość kości. Niedobór witaminy C może doprowadzić pośrednio do odwapnienia kości.

Witamina C jest naturalnym przeciwutleniaczem (antyoksydantem), neutralizującym (zwalczającym) wolne rodniki, a przez to zapobiegającym chorobom nowotworowym, chorobie niedokrwiennej serca, chorobie wysokościowej oraz spowalniającym proces starzenia skóry.

Jest także naturalną ochroną przed promieniowaniem słonecznym UV, zmniejszającą ryzyko wystąpienia oparzeń słonecznych.

Witamina C wykorzystywana jest w leczeniu chorób nowotworowych, a konkretnie askorbinian sodu. Podaje się go w skondensowanej formie w postaci dożylnych zastrzyków. Askorbinian sodu przyśpiesza zabijanie komórek nowotworowych oraz łagodzi efekty uboczne chemioterapii i radioterapii (przyjmowana doustnie witamina C nie ma takich efektów, jak askorbinian podawany dożylnie). Wysoki poziom witaminy C wzmacnia ogólny układ odpornościowy, w tym komórki NK (Natural Killer – Naturalnych Zabójców, głównej grupy komórek układu immunologicznego) oraz limfocyty T i B – odpowiedzialne za eliminację komórek nowotworowych. Jej wysoki poziom ma może spowalniać proces powstawania przerzutów. Witaminy C nie można jednakże traktować jako leku przeciwnowotworowego, a jedynie jako uzupełnienie terapii.

Powszechnie uważa się, że witamina C odgrywa ważną rolę w leczeniu przeziębienia. Przeprowadzone badania naukowe nie potwierdziły jednakże jej skuteczności w tej dziedzinie, stwierdzając, że przyjmowanie witaminy C nie spełnia roli ochronnej w momencie, gdy infekcja już się rozwinie. W ich trakcie zaobserwowano, że codzienne przyjmowanie witamin C w celach zapobiegawczych skraca średni czas trwania przeziębienia o jedyne 8% w przypadku osób dorosłych oraz o 14% w przypadku dzieci, natomiast nawet o 50% w przypadku zawodowych sportowców i innych osób intensywnie uprawiających sport. Z powyższych badań wyciągnięto wniosek, że witamina C w istotny sposób nie skraca czasu występowania infekcji, ani nie łagodzi jej objawów. Wyniki przeprowadzonych badań są jednak poddawane w wątpliwość. Wskazuje się między innymi na to, że użyte w ich trakcie dawki witaminy C były zbyt małe, aby można było zauważyć jej istotny wpływ.

Zapotrzebowanie

Przyjmuje się, że średnie dzienne zapotrzebowanie człowieka na witaminę C wynosi około 40-50 mg w przypadku dzieci, 75 mg w przypadku kobiet oraz 90 mg w przypadku mężczyzn. Górną granicę zapotrzebowania jest 200 mg.

Podawane średnie zalecane spożycie witaminy C jest jednak bardzo różne i zależy od jednostkowych uwarunkowań danego organizmu, stanu zdrowia, czy szybkości jej przyswajania przez organizm. Niektóre źródła podają, że zapotrzebowanie na witaminę C w przypadku zdrowego człowieka może wynosić nawet od 4000 do 10 000 mg, a w przypadku chorego ta dawka może być nawet kilkadziesiąt razy większa. Do takich wniosków doszedł np. zajmujący się badaniem witaminy C dr R.Cathcart [2].

Niedobór

Niedobór witaminy C, jeśli jest długotrwały, ma bardzo poważne konsekwencje. Jego rezultatem są niedokrwistość, osłabienie naczyń włosowatych, astma, zmiany w kościach i chrząstkach, a wreszcie szkorbut.

Objawami niedoboru witaminy C są między innymi: ogólne osłabienie, szybkie męczenie się, brak apetytu, skłonność do powstawania siniaków, rozpulchnione lub krwawiące dziąsła, trudność w gojeniu się ran oraz bóle mięśni i stawów.

Jak ważne jest spożywanie produktów bogatych w witaminę C zdano sobie sprawę jeszcze na kilka wieków przed samym odkryciem witamin. Szkorbut, choroba wywołana brakiem witaminy C, od wieków prześladował tych, którzy odbywali dalekie podróże, a szczególnie marynarzy. Ich dieta opierała się głównie na suszonym i solonym mięsie – możliwym do długiego przechowywania na statku, w trakcie wypraw morskich. Dieta marynarzy była natomiast bardzo uboga w świeże warzywa i owoce. Powstały w ten sposób niedobór witaminy C powodował pojawianie się samoistnych krwawień, bólów mięśni i stawów oraz powstawania złamań kości, ogólnego osłabienia, zapalenia i przerostu dziąseł, chwiania się, a następnie wypadania zębów, słabego gojenia się ran, niedokrwistości oraz depresji. Wpływ, jaki na szkorbut dało uzupełnienie marynarskiej diety o cytrusy zauważył w XVIII wieku szkocki lekarz James Lind. Od czasu jego odkrycia cytrusy stały się stałym elementem diety zawodowych żeglarzy.