5 przyczyn otyłości według Medycyny Chińskiej

Nadwaga i otyłość powoli stają się problemem globalnym, a w ciągu ostatnich dziesięcioleci obserwuje się obniżanie progu wiekowego osób z problemem nadmiernej masy ciała. Stany Zjednoczone (74,1%), Australia (67,4), Nowa Zelandia (68,4) i Wielka Brytania (61%) to kraje z największym odsetkiem ludzi otyłych i z nadwagą, zajmują one pierwsze cztery pozycje na liście 25 krajów świata z najbardziej otyłym społeczeństwem [1]. W Unii Europejskiej ponad połowa dorosłej ludności ma nadwagę, przy czym 15,5% europejskiej populacji cierpi na otyłość [2]. Występowanie nadwagi i otyłości systematycznie wzrasta również w Polsce, w badaniu Pol-MONICA występowanie nadwagi i otyłości stwierdzono u ponad 65% mężczyzn i kobiet w wieku średnim, w tym u 30% kobiet i 20% mężczyzn stwierdzono otyłość. Według danych badania NATPOL III 53% dorosłych Polaków ma nadwagę lub otyłość, a średni wskaźnik BMI w populacji polskiej wynosi 25,9 [3].

Otyłość w świetle medycyny zachodniej

Otyłość charakteryzowana jest, jako choroba metaboliczna o charakterze przewlekłym i ogólnoustrojowym, wynikająca z zaburzenia proporcji pomiędzy poborem a wydatkowaniem energii. Choroba ta objawia się zwiększeniem tkanki tłuszczowej organizmu, a w miarę upływu czasu pojawiają się dysfunkcje i patologie wszystkich tkanek i narządów organizmu [4]. W patogenezie otyłości odgrywają rolę czynniki genetyczne, środowiskowe (m.in. dieta i aktywność fizyczna), czynniki społeczne i kulturowe oraz stan hormonalny organizmu [5]. Powszechnie stosowanym miernikiem do oceny otyłości jest wskaźnik masy ciała – BMI. BMI jest współczynnikiem powstałym poprzez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wzrostu podanego w centymetrach. Wskaźnik BMI stosowany jest dla osób dorosłych, natomiast do oceny masy ciała u dzieci używa się siatek centylowych, które są dostosowywane do danej populacji. Według podstawowej klasyfikacji BMI poniżej 18,5 oznacza niedowagę, 18,5-24,99 to prawidłowa masa ciała, natomiast BMI powyżej 25 świadczy o nadwadze. Wskaźnik BMI pozwala na różnicowanie otyłości, gdzie otyłość pierwszego stopnia to BMI powyżej 30,0 otyłość drugiego stopnia powyżej 35,0, a otyłość powyżej BMI 40 określa się otyłością trzeciego stopnia lub otyłością skrajną. Drugim podstawowym narzędziem do oceny nadwagi i otyłości jest współczynnik WHR powstały przez podzielenie obwodu talii przez obwód bioder. WHR to wskaźnik dystrybucji tkanki tłuszczowej w ciele człowieka, który pozwala na określenie rodzaju sylwetki ciała (typ jabłko, typ gruszka) oraz typu otyłości (brzuszna, udowo-pośladkowa). Gdy wskaźnik WHR jest większy lub równy 0,8 u kobiet lub 1,0 u mężczyzn oznacza otyłość androidalną (brzuszną). Otyłość gynoidalną (udowo-pośladkową) rozpoznajemy, gdy WHR jest niższy niż 0,8 u kobiet i 1,0 u mężczyzn [6].

Otyłość według Tradycyjnej Chińskiej Medycyny

W Tradycyjnej Chińskiej Medycynie (TCM) dobre zdrowie zależy od harmonijnego funkcjonowania systemów organizmu i jest związane z indywidualną konstytucją pacjenta. Jeśli cały system funkcjonuje sprawnie, nie powinno być żadnych problemów z masą ciała. Tradycyjna Chińska Medycyna istniejące problemy nadwagi i otyłości rozpatruje indywidualnie w przypadku każdego pacjenta, gdyż mogą mieć one różne przyczyny i podłoże. Fundamentalną przyczyną otyłości jest niedobór Śledziony i Nerek, który powoduje problemy z przetwarzaniem i transportem żywności, gromadzenie się w organizmie wilgoci i flegmy, które prowadzą do zwiększania masy ciała. Przyczyną nadwagi i otyłości może być jeden ze wzorców chorobowych lub ich połączenie [7].

Niestrawność powodująca Gorąco Żołądka i słabe funkcjonowanie Śledziony

Spożycie potraw ciężkich, tłustych, ostro przyprawionych oraz alkoholu prowadzi do produkcji gorąca w Żołądku. Nadmiar takiej żywności może przyczynić się również do osłabienia Śledziony. Wówczas przegrzany Żołądek, który trawi pożywienie szybko, domaga się kolejnych porcji pokarmu, których Śledziona nie jest w stanie strawić i rozprowadzić po organizmie. Z punktu widzenia TCM Śledziona wraz z Żołądkiem odpowiada za trawienie, a do jej najważniejszych funkcji należy transformacja i transport. Jeśli Śledziona nie przetwarza i nie rozprowadza w prawidłowy sposób pożywienia dochodzi do powstawania Wilgoci i Flegmy, które w połączeniu z qi (energią życiową) i krwią wypełniają organy, mięśnie i kości [8].

Egzogenne Gorąco powodujące otyłość

Inwazja Gorąca lub spożycie zbyt dużej ilości tłustych pokarmów prowadzi do osłabienia funkcji Śledziony (transformacja i transport). Gorąca Wilgoć zaczyna gromadzić się w Środkowym Ogrzewaczu, który jest jedną z trzech części Potrójnego Ogrzewacza (droga, którą według TCM transportowane są woda, pokarmy i płyny). Wilgoć, która jest efektem osłabionego trawienia i transportu, dostaje się do Potrójnego Ogrzewacza i zostaje rozprowadzana przez płuca do wszystkich organów. Dodatkowo Wilgoć może dostać się do skóry, tkanki podskórnej i mięśni powodując powstawanie nadwagi i otyłości [9].

Stagnacja Qi prowadzi do kumulacji flegmy

Według TCM za problemy z krążeniem Qi odpowiedzialna jest Wątroba. Powstaje wówczas tak zwany zastój qi, którego objawem jest na przykład drażliwość emocjonalna, zaburzenia miesiączkowania czy zespół napięcia przedmiesiączkowego. Zły przepływ qi lub zastój blokujący meridiany (kanały energetyczne), może powodować problemy trawienne, a w następstwie gromadzenie Wilgoci powodującej zwiększenie masy ciała [10].

Niedobór Esencji Nerek

Styl życia (na przykład nadmierna aktywność seksualna) może prowadzić do szybszego zużywania esencji Nerek lub nasilenia tak zwanego ognia ministerialnego. Niedobór esencji Nerek lub nadmierny ogień prowadzą do nieprawidłowego funkcjonowania Żołądka i Śledziony. Wówczas, gdy taka nierównowaga utrzymuje się przez dłuższy okres czasu prowadzi do zaburzenia procesów odparowywania w pęcherzu moczowym i Potrójnym Ogrzewaczu, a w efekcie do kumulacji nadmiernej ilości gorącej Wilgoci. Kumulacja w organizmie wilgoci wpływa na wzrost masy ciała [11].

Otyłość w ujęciu Akupunktury Pięcioelementowej

W teorii Akupunktury Pięcioelementowej każdy z Elementów ma swoje unikalne właściwości i zawiaduje określonymi czynnościami życiowymi. Element Ziemi, do którego zaliczają się bardzo ważne narządy trawienne – Śledziona i Żołądek odgrywa istotną rolę w odżywianiu człowieka zarówno na poziomie fizycznym jak i psychicznym. Element Ziemi symbolizuje miłość matki do dzieci, Ziemia opisywana jest, jako żywicielka i spiżarnia z zapasami. J. R. Worsley zwraca uwagę na to, że dzisiejsze pokolenia skupiają się zbyt mocno na odżywianiu ciała, zapobieganiu niedożywieniu i fizycznemu zaspokajaniu potrzeb, zapominając o tym jak istotne jest karmienie ducha. Takie całkowite odżywienie na wielu poziomach daje człowiekowi właśnie Element Ziemi, stąd jego porównanie do matczynej miłości, gdyż człowiek od matki otrzymuje nie tylko pokarm dla ciała, ale również dla umysłu i ducha. Matka daje dziecku bezwarunkową miłość, która jest fundamentem dla rozwoju bezpiecznego i odżywionego ducha. Element Ziemi ze względu na należące do niego narządy odpowiada za przyjmowanie, trawienie i przyswajanie pokarmu. Żołądek rozdrabnia pożywienie i miesza je z sokami trawiennymi, a Śledziona pobiera wyekstrahowane składniki odżywcze i rozprowadza je do wszystkich części ciała. Istotą Pięcioelementowego podejścia do odżywiania jest to, że wyłącznie fizyczne pożywienie nigdy prawdziwie i całkowicie nie zaspokoi potrzeb człowieka. Jeśli Element Ziemi w organizmie człowieka nie jest w równowadze, cały proces odżywiania przebiega nieprawidłowo. Pojawiają się wzdęcia, zaleganie w brzuchu, ból i dyskomfort. Jeśli jedzenie nie jest trawione, nie ma czego rozprowadzać w systemie i zaczyna brakować energii. Bez energetycznych zapasów ludzie nie są w stanie żyć, czują się ospali i zmęczeni, mają zimne kończyny, gdyż organizm nie ma siły na doprowadzenie do nich energii. Często obserwowaną sytuacją jest to, że osoba, która nie może strawić jedzenia ma również problemy z trawieniem i przyswajaniem informacji. Widoczny jest tu bardzo ścisły związek pomiędzy ciałem, umysłem i duchem. Nierównowaga w elemencie Ziemi prowadzi do skrajności w masie ciała i może przejawiać się, jako nadwaga, otyłość lub nadmierne wychudzenie. W systemie Akupunktury Pięcioelementowej takie odchylenia od przeciętnej masy ciała mogą świadczyć o zaburzeniach na poziomie ciała (trawienie), jednak częściej świadczą o zaburzeniach na poziomie umysłu i ducha. Osoby otyłe często odczuwają lęk, niepokój i brak stabilności, które rekompensują sobie poprzez nadmierne spożycie pokarmu. Niektóre osoby odczuwają ogromną wewnętrzną pustkę, a w efekcie nic nie jest w stanie zaspokoić ich apetytu. Mówimy, że ludzie szukają w jedzeniu pocieszenia, nadmiernym spożyciem pokarmu próbują zrekompensować sobie wewnętrzne zbiory, których nie posiadają [12].

Współpraca pomiędzy ciałem i duszą szczególnie wyraźnie widoczna jest w przypadku przyzwyczajeń żywieniowych. Od początku życia, już dla niemowlęcia pokarm matki jest nie tylko zaspokojeniem potrzeb fizycznych, ale również miarą troski i miłości. To połączenie z matczyna miłością może zachować siłę na całe życie, ale może również osłabnąć. W sytuacji, gdy nie doświadczamy wystarczającej ilości miłości pojawia się pierwotny instynkt spożywania większej ilości pokarmu, by w ten sposób obudzić w sobie pierwotne poczucie bezpieczeństwa. Fizyczne spożywanie pokarmu nie jest w stanie zaspokoić głodu miłości, po posiłku owszem jesteśmy pełni, ale nie napełnieni, gdyż pustka jest w człowieku wciąż obecna. W postaci głodu uzewnętrznia się również pragnienie czułości i bliskości, a także uznania i akceptacji ze strony otoczenia oraz samego siebie. Znakiem braku bliskości staje się zwiększanie powierzchni kontaktu, czyli skóry. Znaczne rozmiary ciała wyrażają potrzebę bycia dostrzeżonym, osoba otyła „dźwiga ze sobą” to, co najbardziej jej w życiu przeszkadza, czyli negatywny obraz samego siebie. Kiedy przepływ energii w ciele jest zakłócony, pojawia się tendencja do coraz większego gromadzenia nadmiernej masy ciała. Zdarza się również, że osoby otyłe, którym towarzyszy brak poczucia bezpieczeństwa dosłownie „otaczają się murem”, by utrudnić dostęp do siebie i czuć się bezpieczniej. Osoba otyła odrzuca siebie, jak i również swoje otoczenie [13].

Duch Elementu Ziemi ugruntowuje w człowieku ducha pochodzącego od innych elementów. Czasem w chińskiej tradycji Element Ziemi umieszczany był w centrum cyklu, pomiędzy pozostałymi pięcioma elementami, taka wersja cyklu uzmysławia ogromną istotę tego elementu w życiu człowieka. Zranienie ducha Elementu Ziemi w człowieku, jest niszczące dla ducha jako całości. Bez silnego Elementu Ziemi człowiek traci ukorzenienie i równowagę, staje się bezbronny znika ochrona i dowartościowanie, a wszystko pogrąża się w rozpaczy. Właśnie takie uczucia i emocje, które opisano powyżej bardzo często towarzyszą osobom otyłym, ludzie odczuwają całkowity brak ugruntowania w sobie i w swoim życiu, a swoje pocieszenie odnajdują w konsumpcji nadmiernej ilości pokarmu, która przy osłabionym trawieniu bardzo szybko powoduje powstawanie nadwagi [14].