Zapobieganie i leczenie otyłości w Medycynie Chińskiej

Pojawienie się nadwagi powinno stanowić sygnał do wdrożenia zapobiegania lub leczenia. Otyłość to schorzenia łatwe do rozpoznania, jednakże jej leczenie okazuje się trudne, dlatego podstawowym działaniem od najwcześniejszych lat życia człowieka powinna być profilaktyka. Leczenie farmakologiczne ma niewielkie zastosowanie, a jego rola ogranicza się głównie do leczenia powikłań (nadciśnienie tętnicze, problemy z tolerancją glukozy, hiperlipidemie). Jako indywidualną profilaktykę nadwagi i otyłości stosuje się modyfikację kluczowych czynników środowiskowych, czyli aktywność fizyczną i sposób żywienia. Istotną rolę odgrywa również profilaktyka populacyjna, a do jej zadań należy promowanie zdrowego stylu życia i aktywności fizycznej, edukacja żywieniowa w szkołach, prawidłowa informacja na etykietach produktów spożywczych oraz odpowiednie reklamy produktów spożywczych [1].

Terapia dietetyczna

Standardowa terapia według dietetyki zachodniej opiera się na stosowaniu diety niskokalorycznej, bogatej w witaminy i składniki mineralne a ubogiej w puste kalorie. Ilość i częstotliwość spożywanych posiłków dostosowywana jest indywidualnie do potrzeb pacjenta, kaloryczność diety wyliczana jest za pomocą ogólnie przyjętych wzorów, a normy na składniki mineralne i witaminy pochodzą z norm przyjętych dla daje populacji. Normy uwzględniają wiek, płeć i aktualny stan pacjenta. W praktyce jednak przestrzeganie proponowanego przez dietetyka jadłospisu jest dla pacjentów trudne, gdyż wymaga stosowania ściśle określonych zasad oraz uważnego i czasochłonnego przygotowywania posiłków [2].

Natomiast z punktu widzenia wschodniego, teoria odżywiania opiera się na jakościowej, holistycznej koncepcji yin i yang oraz wskazuje na to w jaki sposób natura termiczna i smak pożywienia wpływają na ciało. W TCM żywność klasyfikowana jest według czterech kryteriów: natury termicznej (gorąca, ciepła, neutralna, chłodna, zimna), smaku (słodki, ostry, kwaśny, gorzki, słony), systemu narządów (Śledziona, Żołądek, Płuca, Jelito grube, Nerki, Pęcherz moczowy, Wątroba, Pęcherzyk żółciowy, serce, jelito cienkie) oraz kierunku ruchu (wznoszący, unoszący, zsyłający, opadający). Kolejnym bardzo istotnym aspektem diety są odpowiednie proporcje pożywienia, gdzie około 50% diety lub więcej powinny stanowić ziarna, 40% gotowane warzywa i rośliny strączkowe, 5% mięso i 5% produkty surowe dopuszczając ich większą ilość latem. Dietetyka chińska kładzie nacisk nie tylko na właściwy dobór produktów spożywczych i metod przygotowania pożywienia, ale także na zdrowe nawyki żywieniowe. Chińskie podejście do żywienia różni się od dietetyki zachodniej stosunkiem do wielu produktów spożywczych (surowe warzywa i owoce, nabiał, mleko) a także sposobem komponowania jadłospisów, gdyż według chińskiej nauki o żywieniu nie ma potrzeby skrupulatnego liczenia kalorii, składników mineralnych i witamin [3].

Akupunktura i akupresura

W Medycynie Chińskiej popularną metodą leczenia nadwagi i otyłości jest akupresura i akupunktura. Lekarz TCM przeprowadza diagnozę, której elementami są wywiad z pacjentem, diagnoza z pulsu i z języka a następnie określa wzorzec chorobowy. Akupunktura, która jest dostosowana do wzorca rozpoznanego u pacjenta jest skuteczną i bezpieczną formą terapii, gdyż jest adresowana na przyczynę, która wywołuje u danego pacjenta nadmierną masę ciała. Zgodnie z tą metodą każdy otyły pacjent otrzymuje swój własny plan terapeutyczny dostosowany do potrzeb organizmu. Akupunktura polega na umieszczeniu w ciele sterylnych igieł w odpowiednie punkty akupunkturowe. Zgodnie z teorią TCM punkty akupunktury zlokalizowane są na czternastu głównych meridianach, wzdłuż których płynie energia życiowa qi, krew i płyny. Na ciele człowieka znajduje się 365 punktów, a każdy z nich ma konkretne działanie terapeutyczne. Akupresura polega na uciskaniu lub masowaniu konkretnych punktów akupunktury w celu osiągnięcia terapeutycznego efektu [4].

Akupunktura i akupresura ucha

Punkty, podobne do punktów akupunkturowych znajdują się również w specyficznych miejscach na ciele, takim organem jest ucho. Ucho przedstawiane jest czasem, jako mapa wszystkich organów organizmu człowieka, a akupunktura i akupresura ucha stosowane są do leczenia różnych schorzeń. Aurikuloterapia może być stosowane oddzielnie, lub w połączeniu z technikami stosowanymi w TCM [5].

Odchudzanie z użyciem akupresury ucha

Istnieje wiele doniesień o stosowaniu akupunktury i akupresury ucha w celu redukcji masy ciała. Głównym celem stosowania tej metody jest zmniejszenie apetytu oraz stymulacja punktów związanych z przewodem pokarmowym w celu usprawnienia jego funkcjonowania.

Badanie polegało na umieszczeniu na punktach małżowiny usznej ziarenek vaccaria zaklejonych plastrem. Do badania wykorzystano siedem punktów. Zastosowane punkty: Shen men, punkt zerowy (punkt środka ucha), punkt głodu, punkt pragnienia, punkt żołądka, punkt śledziony, punkt wątroby, punkt jelita grubego. Przed przyklejeniem plastrów ucho dezynfekowano jednorazowymi gazikami nasączonymi płynem dezynfekującym. Punkty wyznaczano anatomicznie, nie sprawdzając bolesności określonych punktów i zaznaczano długopisem. Następnie przyklejano ziarno vaccaria na plastrze w określone punkty. Przyklejone plastry miału utrzymać się na uchu tydzień – do kolejnego naklejenia, jednakże czas, jaki plaster pozostawał na uchu był kwestią bardzo indywidualną. Trwałość plastrów wynosiła w zależności od osoby od 3 do 7 dni i mogła mieć znaczący wpływ na wynik badania.

Charakterystyka zastosowanych punktów

Shen Men znajduje się w regionie dołu trójkątnego. Punkt ten ma wiele zastosowań klinicznych, daje silny efekt uspokajający, przeciwbólowy i przeciwświądowy. Używany w leczeniu chorób przewodu pokarmowego: owrzodzeń jamy ustnej, ostrych i przewlekłych zapaleń błony śluzowej żołądka, dyskinezy przewodu pokarmowego, skurczów przepony. Stosowany w zaburzeniach układu krwionośnego i naczyniowego takich jak nadciśnienie oraz zaburzenia ukrwienia i rytmu serca. Korzystny w problemach ginekologicznych (zapalenie jajników) oraz chorobach układu oddechowego takich jak zapalenie oskrzeli i astma oskrzelowa. Stosowany w terapii schizofrenii i epilepsji, przy migrenach, bólach i neuralgiach, w zapaleniu nerwów oraz do łagodzenia tików i skurczy mięśni twarzy. Dodatkowo punkt z dobrym efektem normalizuje ciśnienie krwi zarówno podwyższone jak i obniżone. Może być stosowany do znieczulenia podczas zabiegów w obszarze głowy, klatki piersiowej i jamy brzusznej [6].

Punkt zerowy (punkt środka ucha) znajduje się w regionie obrąbka ucha, stanowi geometryczne i fizjologiczne centrum ucha. W tym punkcie spotykają się nerwy, unerwiające małżowinę uszną. Nogier uważał, iż jest to najważniejszy punkt małżowiny usznej. Reguluje i harmonizuje ciało, stosowany w przypadku wszystkich syndromów bólowych wraz z punktami odpowiadającymi za miejsce lub przyczynę bólu. Zastosowanie kliniczne: choroby układu naczyniowego, zaburzenia trawienia z zaburzeniami wchłaniania w jelicie cienkim, duszność, anemia [7].

Punkt głodu znajduje się w rejonie skrawka i wcięcia międzyskrawkowego. Stosowany jest w celu zmniejszenia apetytu, często używany do redukcji masy ciała. Poza tym punkt stosowany jest, gdy występuje przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka oraz przy przewlekłym zapaleniu trzustki [8].

Punkt pragnienia znajduje się w rejonie skrawka i wcięcia międzyskrawkowego. Powszechnie stosowany do odchudzania oraz w przypadku nadmiernego pragnienia o pochodzeniu neurogennym [9].

Punkt Żołądka znajduje się w regionie muszli małżowiny usznej i należy do grupy punktów oddziałujących na układ pokarmowy. Zastosowanie kliniczne: działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, podstawowy punkt w leczeniu schorzeń przewodu pokarmowego. Punkt stosowany jest również w leczeniu schorzeń psychicznych i nerwowych, działa uspokajająco, korzystny przy zaburzeniach snu. Szczególnie dobrze działa na problemy trawienne powodowane stresem [10].

Punkt Śledziony znajduje się w regionie muszli małżowiny usznej i należy do grupy punktów oddziałujących na narządy miąższowe jamy brzusznej. Zastosowanie kliniczne: choroby śledziony i innych narządów przewodu pokarmowego, przeciwbólowy, przeciwdrgawkowy, przeciwzapalny. Działanie tego punktu porównywane jest do działania punktu akupunktury Śledziona 6 (Połączenie Trzech Yin) [11].

Punkt Wątroby znajduje się w regionie muszli małżowiny usznej i należy do grupy punktów oddziałujących na narządy miąższowe jamy brzusznej. Zastosowanie kliniczne: choroby wątroby, choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, choroby oczu [12].

Punkt Jelita grubego znajduje się w regionie muszli małżowiny usznej i należy do grupy punktów oddziałujących na układ pokarmowy. Zastosowanie kliniczne: zapalenie jelita cienkiego i grubego, zaparcia, wzdęcia. Punkt ten znajduje również zastosowanie w przypadku chorób układu oddechowego [13].

Wnioski

Akupunktura i akupresura ucha może być skuteczną metodą leczenia nadwagi i otyłości. Korzystne efekty przynosi również stosowanie elektrostymulacji określonych punktów. Najczęściej stosowane punkty ucha to punkty: Shen Men, głodu i Żołądka. Stymulacja punktów może powodować obniżenie łaknienia, przez co wpływa na utratę masy ciała. Źródła dowodzą, że zabiegi mogą mieć korzystny wpływ na gospodarkę hormonalną pacjentów, wpływając na regulacje poziomu greliny i leptyny. Zabiegi wykonywane na uchu mogą być skuteczne do regulacji profilu lipidowego pacjentów (szczególnie do obniżenia poziomu frakcji LDL cholesterolu), również skuteczne okazuje się w tym przypadku łączenie punktów ucha z punktami znajdującymi się na ciele wzdłuż meridianów.