Hirudoterapia

Leczenie pijawkami, podobnie jak upuszczanie krwi, to zabieg kojarzący się nam zapewne ze, słusznie minioną, medycyną średniowieczną. Czy leczenie pijawkami na dobre odeszło już do lamusa? A może jednak leczenie pijawkami ma bardziej racjonalne podstawy i jest rzeczywiście skuteczną terapią?

Czym jest hirudoterapia?

Hirudoterapia to najprościej rzecz ujmując metoda leczenia przy pomocy pijawek. Swoją nazwę hirudoterapia bierze od łacińskiej nazwy pijawki – hirudo.

Hirudoterapia znana jest już od początków cywilizacji. Niegdyś wykorzystywana była powszechnie w leczeniu, a obecnie ponownie zabiegi te wracają do łask. Hirudoterapia była i jest wykorzystywana przez niemal wszystkie kultury na świcie. Przykłady wykonywania zabiegów leczenia pijawkami można zobaczyć już na starożytnych freskach w Egipcie. Również bliżsi nam, starożytni rzymianie i grecy stosowali w medycynie pijawki. Świadectw o tym dostarczają nam teksty chociażby takich osób jak Nikander (grecki lekarz i poeta) czy Pliniusz Starszy (rzymski pisarz i historyk).

W 2004 roku amerykańska agencja rządowa FDA (Agencja Żywności i Leków) uznała pijawki za środek leczniczy. W Polsce hirudoterapia, określana w naszym prawie jako „terapia pijawkowa”, jest oficjalnie uznaną dziadziną Medycyny Akademickiej, podlegającą Międzynarodowej Klasyfikacji Procedur Medycznych.

W jakich przypadkach stosuje się hirudoterapię?

W przypadku jakich dolegliwości mogą nam pomóc pijawki? Okazuje się, że chorób i dolegliwości, w przypadku których leczenie pijawkami przynosi bardzo pozytywne rezultaty jest całkiem sporo.

Wspominany już przez nas rzymski historyk Pliniusz Starszy opisywał zastosowanie pijawek w celu pozbycia się bólów reumatycznych, gorączki i wszelkiego rodzaju różnych innych dolegliwości.

Pijawki często stosuje się przede wszystkim w przypadku chorób związanych z układem krążenia. Do takich chorób należą między innymi choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, kołatanie serca, miażdżyca, niewydolność krążenia, czy zakrzepowe zapalenie żył. Pijawki wykorzystuje się do leczenia chorób układu krążenia, ponieważ w trakcie pożywiania się wydzielają one naturalny antykoagulant – czyli substancję powstrzymującą krzepnięcie krwi, a tym samym zapobiegającą pojawianiu się zakrzepów w naczyniach krwionośnych. Antykoagulantem wytwarzanym przez pijawki jest hirudyna – białko o właściwościach przeciwzakrzepowych, którego działanie opiera się na uniemożliwieniu przekształcania się protrombiny w trombinę, wydzielane przez gruczoły ślinowe pijawek. Hirudyna bywa stosowana w formie przetworzonego leku przeciwzakrzepowego, ale jej działanie jest równie skuteczne w jej naturalnej formie, wydzielanej bezpośrednio przez pijawkę.

Hirudoterapia bywa także wykorzystywana w leczeniu niepłodności kobiet i mężczyzn oraz w celu lepszego gojenia się ran po oparzeniach, skaleczeniach lub po operacjach. Leczenie pijawkami wykorzystuje się także w celu leczenia chorób układu nerwowego, bólów kręgosłupa, jaskry, zaćmy, jęczmienia i zapalenia spojówek, zapalenia ucha, paradentozy, choroby zwyrodnieniowej stawów, hemoroidów, wrzodów żołądka i dwunastnicy, kamicy nerkowej, łuszczycy oraz zapalenia skóry.

Przeciwwskazania dla hirudoterapii

Ponieważ pijawki wytwarzają antykoagulant (hirudynę), nie mogą leczyć się przy ich pomocy osoby cierpiące na zaburzenia procesu krzepnięcia krwi, ponieważ pijawki spotęgowałby ich chorobę. Hirudoterapii nie powinno się stosować także w przypadku osób cierpiących na anemię lub u osób z niskim ciśnieniem tętniczym, ponieważ w trakcie zabiegu pijawki wypijają krew pacjenta, dodatkowo obniżając ciśnienie w tętnicach. Z zabiegów hirudoterapii nie powinny również korzystać kobiety w ciąży oraz dzieci poniżej 10 roku życia.

Pijawki w hirudoterapii

W hirudoterapii wykorzystywanych jest kilkanaście gatunków pijawek z rodziny pijawkowatych (łac. Hirudindae), ale najczęściej wykorzystuje się pijawki lekarskie (Hirudo medicinalis), które w Polsce są jedynym gatunkiem pijawek występujących w środowisku naturalnym. W zabiegach leczniczych korzysta się ze specjalnie hodowanych pijawek, żyjących w sterylnych warunkach. Jest to podyktowane koniecznością zachowania odpowiedniego poziomu higienicznego oraz tym, że dziko żyjące pijawki są w Polsce objęte ochroną jako gatunek zagrożony wymarciem (dlatego też ich pozyskiwanie ze środowiska naturalnego jest zabronione).