Zewnętrzne przyczyny chorób według Medycyny Chińskiej

Z punktu widzenia TCM pojęcie „zdrowie” jesteśmy w stanie zdefiniować jako równowagę między Yin i Yang. Oczywiście równowaga ta jest względna dla każdego z nas. Tak naprawdę nigdy nie znajdujemy się w idealnej równowadze. Naturalnym jest, że zmiany zachodzące zarówno wokół nas jak i nas samych wychylają raz w lewo, raz w prawo szalę równowagi naszej energii.

Problem pojawia się w momencie, gdy równowaga ta zostaje w sposób trwały i nienaturalny naruszona. Wówczas stajemy się podatni na wpływy czynników patogennych i chorujemy. Dlatego zdrowiem możemy nazwać naszą osobistą zdolność do adaptacji do wszystkich zmian zewnętrznych i wewnętrznych. Tutaj wyłania się nam podział na czynniki powodujące objawy choroby:

W tym artykule skupimy się na pierwszej kolumnie powyższej tabeli, czyli Czynnikach Chorobotwórczych Zewnętrznych. Zewnętrzne Czynniki Chorobotwórcze stają się nimi wówczas, gdy podstawowe czynniki środowiskowe (Zimno, Gorąco, Wiatr, Wilgoć, Suchość i Gorąco Późnego Lata) zmieniają się zbyt gwałtownie doprowadzając do trwałej dysharmonii energii w naszym ciele.

Zimno

Zimno posiada naturę Yin, dlatego szczególnie osłabiać będzie aspekt Yang organizmu (ogrzewanie, poruszanie, przekształcanie i ochrona). Zimno będzie powodować spowolnienie wszelkich procesów w ciele poprzez osłabienie lub wręcz zablokowanie przepływu Qi i Krwi w ciele, co najczęściej objawia się silnym bólem ustępującym po ogrzewaniu.

Zimno przede wszystkim atakuje w momencie, gdy przez dłuższy czas jesteśmy wystawieni na jego zewnętrzne działanie (np. przemarznięcie w wyniku zimnej pogody). Stopień działania Zimna zależy oczywiście od siły samego patogenu jak i również miejsc szczególnie osłabionych i wystawionych na jego działanie. Charakterystycznym jest, że Zewnętrzne Zimno usiłuje dostać się w głębsze partie ciała i wówczas może przejść w Zimno Wewnętrzne. Zewnętrzne Zimno będzie w szczególności osłabiać Yang Nerek, więc tym bardziej stwarza odpowiednie warunki do rozwoju Wewnętrznego Zimna. W obu przypadkach osoba będzie odczuwać wyraźną niechęć do zimna, posiadać biały nalot na języku i wydzielać zwiększoną ilość przeźroczystych wydzielin i wydalin. Jednak w przypadku Zewnętrznego Zimna przebieg objawów będzie bardziej gwałtowny, ostry, może pojawić się niewielka gorączka i dreszcze, natomiast przy Wewnętrznym Zimnie mamy do czynienia ze stanem bardziej przewlekłym (wynikającym z Niedoboru Yang Nerek), bez gorączkowania i znacznie grubszym nalotem na języku.

Gorąco

Gorąco z kolei jest czynnikiem Yang, więc szczególnie uszkadzać będzie aspekty Yin naszego ciała (nawilżanie, odżywianie, ochładzanie, rozluźnianie). Ogień używany jest do określenia ekstremalnego Gorąca. Gorąco zawsze będzie związane z Niedoborami Yin, a z kolei wszystkie Niedobory Yin mają w tle Niedobór Yin Nerek. Widzimy, więc mechanizm powstawania Gorąca i Ognia w ciele. Możemy rozróżnić wpływ Zewnętrznego jak i Wewnętrznego Gorąca. Jednak podobnie jak przy Zimnie, granica między Zewnętrznym a Wewnętrznym Gorącem jest dość umowna.

Gorąco tak jak Zimno atakuje w momencie, gdy przez dłuższy czas jesteśmy wystawieni na jego zewnętrzne działanie (np. wystawienie na działanie wysokiej temperatury). Wówczas może dojść do Niedoboru Yin Nerek, który będzie podłożem dla Wewnętrznego Gorąca. Dla obu przypadków mamy wspólne objawy takie jak: gorączka, szybkie tętno i czerwony język. Przy Zewnętrznym Gorącu odczuwamy przede wszystkim pożądanie chłodu, chęć picia chłodnych napojów, możemy być rozdrażnieni, cierpieć na bezsenność, zaparcia i oddawać skąpe ilości intensywnie zabarwionego moczu. Przy Wewnętrznym Gorącu wynikającym z rozwoju Zewnętrznego Gorąca objawy te mogą być nasilone i posiadać charakter bardziej przewlekły.

Wiatr

Kolejnym czynnikiem klimatycznym, który w Nadmiarze staje się Zewnętrznym Czynnikiem Patogennym jest Wiatr. Warto zaznaczyć, że Wiatr (tak jak w naturze) charakteryzuje się nagłym i gwałtownym przebiegiem, dlatego jego charakterystycznymi objawami są: drgawki, tiki, skurcze, drętwienie, mimowolne usztywnienie ciała. Ponadto Wiatr często łączy się z innymi czynnikami patogennymi takimi jak Zimno, Gorąco czy Wilgoć. Wiatr jest czynnikiem Yang i najczęściej będzie atakować górne partie ciała (kark, twarz i cała głowa).

Zewnętrzny Wiatr będzie przede wszystkim następstwem zmian pogodowych. Wówczas może dojść do Inwazji Zewnętrznego Wiatru (np. w wyniku przewiania) objawiającej się nagłym przebiegiem, gorączką, potami, bólem gardła, niedrożnością nosa, czyli objawami typowymi dla przeziębienia lub grypy. Warto zaznaczyć, że Zewnętrzny Wiatr szczególnie atakuje Płuca będące narządem Yin najbardziej wystawionym na działanie Czynników Zewnętrznych.

Przy Wewnętrznym Wietrze sytuacja wygląda inaczej, gdyż głównym narządem podatnym na działanie ww. patogenu jest Wątroba. Tutaj najczęściej Wewnętrzny Wiatr jest wynikiem Niedoboru Krwi, Nadaktywnego Yang Wątroby czy przewlekłej wysokiej gorączki. Charakterystycznymi objawami Wewnętrznego Wiatru są: tiki, drgawki, niekontrolowane odruchy (szczególnie w obrębie głowy) oraz znacznie wyższa gorączka niż ma to miejsce przy Zewnętrznym Wietrze.

Wilgoć

Wilgoć tak samo jak Zimno będzie powodować spowolnienie wszelkich procesów. Szczególnie spowolni lub wręcz zablokuje krążenie Qi i Płynów. Występujący przy Wilgoci ból jest bardziej przytłumiony, tępy i przewlekły, a niżeli przy Zimnie. Z Wilgocią związane jest również uczucie ociężałości, otępienia, przytłumienia zmysłów. Dla Wilgoci charakterystyczne są również wydzieliny z ciała o intensywnym zapachu i barwie (np. ropa, upławy, biegunka).

Zewnętrzna Wilgoć będzie mieć wpływ szczególnie na osoby przebywające w wilgotnym środowisku, zamieszkujące na podmokłych terenach czy w zawilgoconych mieszkaniach oraz przesiadujące na wilgotnym podłożu. Natomiast Wewnętrzna Wilgoć jest związana przede wszystkim z nagromadzeniem wewnętrznych płynów wynikającym z Niedoborów Śledziony oraz Nerek. Przy Zewnętrznej Wilgoci najczęściej jesteśmy ociężali, nie mamy apetytu, gorzej trawimy, mamy nudności i mogą występować wypryski skórne. Przy Wewnętrznej Wilgoci mamy do czynienia ze stanami bardziej przewlekłymi, które mogą mieć swój początek zarówno w czynniku Zewnętrznej Wilgoci jak i błędów żywieniowych doprowadzających do nagromadzenia Wilgoci i Śluzu w ciele (np. nadwaga i otyłość).

Suchość

Suchość tak jak Gorąco jest czynnikiem Yang, więc będzie uszkadzać aspekty Yin ciała (głównie nawilżenie). Suchość sama w sobie nie jest, aż tak istotnym Czynnikiem Klimatycznym i najczęściej rozpatruje się ją w połączeniu z Gorącem. Do podstawowych objawów suchości zaliczamy suchą, popękaną skórę, wysuszone śluzówki z popękanymi wargami i językiem. Może temu towarzyszyć suchy kaszel i suche stolce. Na Suchość w połączeniu z Zewnętrznym Wiatrem najbardziej podatne są Płuca i to one mogą dawać objawy w postaci suchego kaszlu i problemów z oddychaniem.

Gorąco Późnego Lata

Ostatnim Zewnętrznym Czynnikiem Patogennym jest Gorąco Późnego Lata. Ten czynnik o wdzięcznej nazwie występuje tylko latem i związany jest z bezpośrednim, długotrwałym wystawieniem na działanie wysokiej temperatury otoczenia. Tak naprawdę ciężko rozróżniać Gorąco Późnego Lata od Zewnętrznego Gorąca, gdyż te same warunki mogą być wymienne dla ww. Patogenów. Gorąco Późnego Lata przede wszystkim uszczupla zasoby Qi i zakłóca pracę Shen, więc charakterystycznymi objawami są: zmęczenie, duże pragnienie, wysoka gorączka, niepokój, bezsenność, wymioty, zaczerwieniona skóra, czyli wszystkie objawy jak dla udaru słonecznego.

Jak widzimy wpływ Zewnętrznych Czynników jest dość istotny na zachowanie równowagi w naszym ciele, a co za tym idzie pozostanie w pełni zdrowia. Ważnym jest aby zrozumieć, że dysharmonie Zewnętrzne jak i Wewnętrzne są z sobą tak silnie związane, że czasami nie jest możliwym i wskazanym rozdzielanie tych związków.