fbpx
  • TCM w Polsce
  • Akupunktura dr Tana pomocą w leczeniu bólu szyi

    Akupunktura dr Tana pomocą w leczeniu bólu szyi

    Artykuł ukazał się nakładem czasopisma Praktyczna fizjoterapia & rehabilitacja


    Utrzymujący się ból szyi z ograniczeniem jej ruchomości, z obecnością lub brakiem bólu promieniującego wzdłuż ramion, jest częstą przyczyną zgłaszania się pacjentów do fizjoterapeutów i ortopedów. W niniejszym artykule zostaną omówione najczęstsze zaburzenia i podane proponowane protokoły ich leczenia.

    Przed podjęciem decyzji, czy warto zdecydować się na wykorzystywanie akupunktury, konieczne jest oczywiście podjęcie próby przeprowadzenia diagnostyki i ustalenia przyczyny występujących objawów. Przede wszystkim diagnostyka obrazowa ma na celu wykluczenie przyczyn onkologicznych i neurologicznych, w szczególności jeżeli objawy prezentowane przez pacjenta nasilają się dosyć dynamicznie.

    Kiedy dołączyć akupunkturę do leczenia

    W wielu przypadkach utrzymujących się bólów szyi za pomocą akupunktury jako terapii podstawowej lub uzupełniającej można znacząco zredukować dolegliwości odczuwane przez pacjenta. Uporczywy ból karku jest często spowodowany zwiększoną aktywnością punktów spustowych mięśnia okolicy szyi i barków, a także przewlekle zwiększonego napięcia mięśni szyi i karku z powodu długotrwałego przebywania w niewygodnej pozycji, np. podczas pracy biurowej. Jako przyczyny bólu szyi i barków wskazuje się również przepuklinę krążka międzykręgowego w segmentach szyjnych oraz podrażnienie korzeni nerwowych. U osób starszych ból może być spowodowany spondylozą szyjną. We wszystkich wymienionych powyżej stanach wykorzystanie akupunktury obwodowej i lokalnej może przynieść znaczącą ulgę w bólu.

    Jakie meridiany przebiegają przez szyję

    Przez szyję przebiega sześć z 12 meridianów głównych oraz dodatkowo zginacz głęboki szyi, znajdujący się w obrębie przebiegu wewnętrznego odgałęzienia meridianu nerki. Przez kolumnę kręgosłupa przebiega jeden z meridianów cudownych, czyli Du Mai. To właśnie on jest wykorzystywany do leczenia problemów szyjnego odcinka kręgosłupa związanych ze zmianami w strukturach kostnych szyi.

    Przynależność mięśni szyi i karku do pozostałych meridianów szyi prezentuje się następująco:

    • Spośród meridianów nogi meridian pęcherza moczowego przebiega przykręgosłupowo wzdłuż mięśnia półkolcowego, meridian pęcherzyka żółciowego odpowiada za mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, a meridian żołądka – za mięśnie podgnykowe.
    • Spośród meridianów ręki meridian jelita cienkiego odpowiada za mięśnie płatowate oraz za mięsień równoległo-boczny szyi, meridian San Jiao przebiega przez mięsień nadgrzebieniowy oraz mięsień dźwigacz łopatki, a meridian jelita grubego zarządza mięśniami naramiennym i czworobocznym.

    Większość zaburzeń początkowo obejmuje jeden meridian, jednak czasem na skutek urazu bądź pogłębiania się istniejącej patologii może dojść do zajęcia większego obszaru, co będzie wymagać wykonania większej liczby zabiegów akupunktury.

    Jak zastosować akupunkturę lokalnie

    W większości badań naukowych weryfikujących skuteczność akupunktury w leczeniu bólu szyi wykorzystuje się standaryzowane protokoły oparte na lokalnych punktach akupunkturowych obecnych na szyi. Jako bazowy protokół do leczenia problemów z szyjnym odcinkiem kręgosłupa najczęściej wykorzystuje się punkty przykręgosłupowe Jia Ji, które są dosyć proste do zlokalizowania. Znajdują się ok. 1 cm w bok od wyrostków kolczystych. Można je nakłuwać jedynie na poziomie, na którym występuje problem, bądź wykorzystać całą okolicę od poziomu C2 do Th3. Aby poprawnie dobrać kąt i głębokość nakłucia, dobrze jest sięgnąć po precyzyjny opis lokalizacji i funkcji punktów akupunkturowych dostępny m.in. w atlasie A manual of acupuncture Petera Deadmana.

    Kolejnymi często wykorzystywanymi punktami, w szczególności w przypadku promieniowania bólu w kierunku ramion, są punkty bezpośrednio powiązane z mięśniem czworobocznym, czyli Gb 21, SJ 15 oraz SI 14. Zamiast przyjmować klasyczną lokalizację, można zdecydować się na zbadanie okolicy tych punktów oraz nakłucie punktów najbardziej tkliwych, czyli punktów A-Shi.

    Czasami do protokołu leczenia można dodać punkty: Du 20 (znajdujący się na szczycie głowy w linii pośrodkowej), LI 4 (punkt na poziomie 1/2 drugiej kości śródręcza, promieniowo od kości, który kieruje energię w stronę głowy i ma ogólne działanie przeciwbólowe) oraz Liv 3 (punkt pomiędzy pierwszą a drugą kością śródstopia, proksymalnie od stawów śródstopno-paliczkowych).

    Nakłucia wykonuje się najczęściej na 20–30 minut przy użyciu trzycentymetrowych igieł o średnicy 0,20 lub 0,22 mm. Częstość zabiegów to jedna wizyta w tygodniu.

    Jak wykonać akupunkturę dystalną?

    Akupunkturę techniką dr Tana wykonuje się dystalnie od miejsca bólu. Do zabiegu należy wybrać igły grubsze od standardowo wykorzystywanych, czyli takie o średnicy 0,25 mm. W początkowych etapach terapii zabiegi najlepiej jest wykonywać dwa–trzy razy w tygodniu.

    W technice dr Tana kluczowym elementem jest zdiagnozowanie chorego meridianu. Można tego dokonać poprzez palpację i określenie, na przebiegu którego meridianu występuje ból (niezbędna jest do tego znajomość podstaw medycyny chińskiej), lub przez określenie grup mięśniowych, które są przyczyną problemów pacjenta. Podstawowe dopasowanie mięśni szyi do poszczególnych meridianów zostało zawarte w poprzednich częściach tego artykułu.

    Po określeniu, który meridian terapeuta będzie leczył, należy dobrać meridian równoważący na jeden z sześciu sposobów (tabela 1).

    Tabela 1. Systemy równoważenia według dr Tana

    System/meridianLULISTSPHTSIBLKIDPCSJGBLIV
    ISPSTLILUKIDBLSIHTLIVGBSJPC
    IIBLLIVPCSIGBSPLUSJSTKIDHTPC
    IIILILUSPSTSIHTKIDBLSJPCLIVGB
    IVBLKIDPCSJGBLIVLULISTSPHTSI
    VLIVSTLIHTSPBLSIPCKIDGBSJLU
    VILULISTSPHTSIBLKIDPCSJGBLIV

     

    Ostatnią kwestią jest dobór punktów akupunkturowych. Jedną z opcji wyboru punktów jest palpacja wybranego meridianu i nakłucie tkliwych miejsc, drugą – zrzutowanie okolicy szyi na inne części ciała. W wyniku rzutowania w celu leczenia szyi najczęściej wybiera się okolice nadgarstków i kostek oraz stawów śródręczno-paliczkowych i śródstopno-paliczkowych.

    Zabiegi wykonywane techniką dr Tana powinny się cechować natychmiastową poprawą. Jeżeli po dwóch–trzech minutach od nakłucia pacjent nie odczuwa efektów, należy spróbować nakłucia innego meridianu. W trakcie jednej wizyty można nakłuć trzy–cztery systemy, jednak po uzyskaniu optymalnej poprawy, czyli redukcji objawów o mniej więcej 50–70%, warto wstrzymać się z dodawaniem kolejnych igieł.

    Po wizycie pacjent powinien odczuwać znaczną ulgę w bólu, a zakres ruchowości w przypadku wcześniejszego ograniczenia powinien ulec zwiększeniu. Z czasem po wizycie ból może nawracać, jednak do poziomu niższego od wyjściowego. W ciągu kilku wizyt powinna nastąpić stopniowa i długotrwała poprawa.

    Więcej o technice dr Tana można przeczytać w wydanej przez niego książce Acupuncture 1, 2, 3.

    Proponowane protokoły leczenia

    Po krótkim omówieniu podstaw teoretycznych lokalnego i dystalnego nakłuwania nadszedł czas na zaproponowanie protokołów nakłucia, które mogą być wykorzystywane w leczeniu bólu szyjnego odcinka kręgosłupa oraz szyi. Przede wszystkim należy rozróżnić ból samej kolumny kręgosłupa od bólu mięśniowego bądź bólu odczuwanego jako ból mięśniowy. Chociaż klasycznie w medycynie chińskiej leczenie było planowane na podstawie objawów, współcześnie dzięki rozwojowi technik diagnostycznych warto starać się uwzględniać w leczeniu przyczynę problemów (np. podczas leczenia bólów promieniujących do ramion i rąk wykonać nakłucie nakierowane na leczenie odcinka kręgosłupa szyjnego generującego problem, nawet jeżeli w danej okolicy pacjent nie odczuwa bólu).

    Mając do czynienia z bólem kolumny kręgosłupa, terapeuta powinien potraktować taki objaw jako problem z meridianem cudownym Du Mai. Klasyczną kombinacją akupunkturową wykorzystywaną do leczenia problemów tego meridianu jest nakłucie punktów SI 3 oraz Bl 62. Jest to kombinacja otwierająca meridian Du Mai, a jej skuteczność w przypadku problemów z szyją będzie dodatkowo zwiększona dzięki obecności punktu SI 2 w protokole, który jest bardzo często wykorzystywany jako samodzielny punkt do leczenia bólu szyjnego odcinka kręgosłupa. W takim wypadku można również dodać do terapii punkt Du 20.

    Jeżeli problem pacjenta dotyczy mięśni, należy się przede wszystkim zastanowić, o które mięśnie chodzi, oraz dokładnie zbadać pacjenta. Akupunktura bardzo dobrze rozluźnia leczone obszary, w związku z czym jej wykorzystanie na początku terapii umożliwi przeprowadzenie głębszego masażu bądź manipulacji manualnych w trakcie wizyty. Większość niepowodzeń i braków efektu nakłuć w przypadku problemów pochodzenia mięśniowego wynika z niewłaściwego określenia zajętego meridianu i czasem z użycia zbyt dużej liczby igieł w trakcie terapii.

    Przebieg zabiegu akupunktury na przykładzie prawostronnego bólu szyi promieniującego do ramienia

    Bardzo często po zbadaniu pacjenta i odnalezieniu tkliwych punktów okazuje się, że problemy są generowane przez mięsień czworoboczny. Z poprzedniej części artykułu wiadomo, że mięsień ten jest przyporządkowany do meridianu jelita grubego, w związku z czym, chcąc wykorzystać technikę dr Tana, to właśnie ten meridian należy leczyć.

    Leczenie można rozpocząć od dowolnego z pierwszych pięciu systemów. W tabeli można zobaczyć, że meridian jelita grubego może być leczony za pomocą meridianu żołądka. Jeżeli terapia zacznie się od niego, konieczny stanie się wybór rzutowania kręgosłupa na kończynę dolną bądź na stopę.

    Analogicznie do ryciny przedstawiającej rzutowanie na kończynę górną w wypadku rzutowania na kończynę dolną docelowe punkty akupunkturowe będą się znajdować na udzie bądź w okolicy kostki. Z uwagi na niewielkie zagęszczenie punktów na udzie oraz na ich mniejszą skuteczność i trudniejszą dostępność rozsądny będzie wybór kostki jako miejsca do wykonania nakłucia.

    Należy mieć na uwadze, że skuteczne punkty akupunkturowe w technice dr Tana powinny być tkliwe. Warto zbadać punkt St 41 i od niego rozpocząć leczenie. Jeżeli ból promieniuje do barków, dodanie punktu St 38 będzie bardzo dobrym pomysłem. Gdyby nakłucie meridianu żołądka nie przyniosło po dwóch–trzech minutach żadnego efektu, należy przy użyciu tabeli dobrać inny meridian. Może to być np. meridian wątroby. Na meridianie wątroby w okolicach kostki znajduje się punkt Liv 4 (można zbadać palpacyjnie obszar od Liv 3 do Liv 5 i nakłuć wszystkie bolesne punkty). Jeżeli jest on tkliwy, powinno się go nakłuć. Gdyby użycie meridianu wątroby nie przyniosło efektu, należy zdecydować się na kolejny system bądź na inne rzutowanie.

    Niezależnie od istoty problemu szyjnego odcinka kręgosłupa terapeuta zawsze może zdecydować się na wykonanie nakłucia lokalnego. Przy takim nakłuciu nie ma konieczności różnicowania etiologii bólu szyi, ponieważ leczenie lokalne działa według zasady „igła wbita w ciało powoduje miejscowe poruszenie”. Tutaj proponowane jest wykorzystywanie punktów Jia Ji oraz punktów na meridianie pęcherza moczowego (Bl 10 i Bl 12) i pęcherzyka żółciowego (GB 20).

    Podsumowanie

    Problemy z szyjnym odcinkiem kręgosłupa są często spotykane, nie tylko wśród starszych pacjentów, lecz również wśród młodych osób pracujących przy komputerze. Akupunktura może znacząco pomóc w przebiegu rehabilitacji oraz w zwiększeniu zakresu ruchomości problematycznego obszaru. Jest to technika niedroga, a wraz z nabraniem wprawy w badaniu i nakłuwaniu również szybka i skuteczna. Z tych powodów warto rozważyć dołączenie jej do swojej codziennej praktyki.

    Źródła:

    1. Baldry P., Acupuncture, Trigger Points and Musculoskeletal Pain, Elsevier, 2005
    2. Blossfeldt P., Acupuncture for chronic neck pain – a cohort study in an NHS pain clinic, Acupuncture in Medicine 2004, nr 22(3), s. 146-151, www.medical-acupuncture.co.uk/aimintro.htm
    3. Teh-Fu Tan R., Acupuncture 1, 2, 3, Richard Tan, 2007.

    Autorzy

    Daria Zwinczewska Jest lekarzem - absolwentką Akademii Medycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, a także prezesem Polskiego Towarzystwa Chińskiej Medycyny i Akupunktury (PTCMA). Od ponad 10 lat zajmuje się akupunkturą, której uczyła się między innymi w trakcie wielokrotnych praktyk odbywanych w Chinach. Jest wykładowcą w Instytucie Tradycyjnej Chińskiej Medycyny „Dao” w Krakowie.

    Najciekawszy newsletter o Medycynie Chińskiej!

    • Dołącz do grona naszych czytelników.
    • Śledź nasze artykuły, filmy i polecane akcesoria TCM.

    Anatomiczna lokalizacja punktów akupunktury

    akupunktura, punkty akupunkturowe, podręcznik, przewodnik, atlas

    Przyrządy do masażu

    masaż, masażer, urządzenie, przyrząd do masażu

    Igły do akupunktury - średnica 0,20

    igły do akupunktury

    Igły do akupunktury - średnica 0,22

    igły do akupunktury

    Igły do akupunktury - średnica 0,25

    igły do akupunktury

    Możesz znać nas z