Zastosowanie akupunktury i moksy w zespole jelita nadwrażliwego

Czym jest zespół jelita nadwrażliwego?

Zespół jelita nadwrażliwego (IBS – Irritable Bowel Syndrome) jest jedną z najczęściej spotykanych jednostek chorobowych układu pokarmowego na świecie. Niektóre dane [1] wskazują, że nawet do 20 % populacji może zmagać się z IBS.

Kryteria Rzymskie IV (najnowsza klasyfikacja zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego) mówią nam, że w IBS występuje regularnie pojawiający się ból brzucha przez co najmniej 1 dzień w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące. Sam ból natomiast związany jest z co najmniej 2 z 3 aspektów – wypróżnianiem, zmienną częstotliwością lub konsystencją stolca.

Co należy jeszcze podkreślić – w zespole jelita nadwrażliwego charakterystyczne są wyżej opisane objawy, jednak w badaniach (w tym kolonoskopii i gastroskopii) nie obserwujemy znaczących nieprawidłowości.

Etiologia i postępowanie w IBS

Mimo dużego postępu w diagnostyce w gastroenterologii wciąż nie wiemy jaka jest dokładnie patogeneza IBS, jednak najnowsze badania [2] wskazują aktualnie na nakładanie się predyspozycji genetycznych z oddziaływaniem środowiska.

I zapewne z powyższego wynika problem z ustaleniem jasnych i skutecznych wytycznych co do postępowania w zespole jelita drażliwego. Wiemy, że tutaj ogromną rolę odgrywa dieta oraz aspekt psychoemocjonalny – IBS określany jest również jako zaburzenie osi jelito – mózg.

Akupunktura i moksybucja w IBS

W medycynie chińskiej (zarówno Klasycznej jak i Tradycyjnej Medycynie Chińskiej) jednymi z najczęściej wykonywanych zabiegów są zabiegi akupunktury i moksy. Wykazano, że akupunktura i moksybucja mogą skutecznie regulować pracę układu pokarmowego, a tym samym zabiegi te powinny mieć wysoką skuteczność w leczeniu IBS:

1. W badaniu klinicznym 10 pacjentów miało wykonaną akupunkturę. Zaobserwowano zmiany w pobudzeniu perystaltyki jelita grubego po interwencji akupunkturowej. W porównaniu z 10 zdrowymi kontrolerami, perystaltyka jelit była znacznie przyspieszona przed akupunkturą. Jednak po zabiegu akupunkturowym obniżono dwa parametry u pacjentów z IBS. Wyniki te wskazują, że akupunktura może natychmiastowo regulować perystaltykę jelita grubego u chorych z IBS [3].
2. W doświadczeniach na zwierzętach, modele szczurów IBS zostały zaprojektowane w celu obserwacji wpływu elektroakupunktury na zaburzenia motoryki jelit. Dwustronne używano elektroakupunktury w punktach St 36 i St 37, wybierając fale o małej intensywności [100 Hz/2 Hz; 1, 2, 3 mA (zwiększane co 10 min)]. Każda sesja trwała 30 min, a w kontrolach przyjęto pozorną elektroakupunkturę. W porównaniu z kontrolną stymulacją przed leczeniem perystaltyka jelita grubego była istotnie wyższa u dorosłych szczurów z IBS. Po 30 minutach elektroakupunktury perystaltyka jelita grubego u szczurów z IBS spadła, podczas gdy u szczurów z IBS w grupie stosujących pozorną elektroakupunkturę nie stwierdzono wyraźnych zmian w perystaltyce jelita grubego. Powyższe badania wykazały, że modele szczurów z IBS miały nieprawidłowo zwiększoną ruchomość jelita, która była istotnie tłumiona przez elektroakupunkturę [4].
3. Inne badanie wykazało, że moksa może poprawić zdolność żołądka do opróżniania i motorykę jelita cienkiego u szczurów z funkcjonalnymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi (FGIDs) z powodu Zastoju Qi Wątroby i Niedoboru Śledziony [5].
4. Po 2-minutowej interwencji TENS (krótkotrwała przeskórna elektryczna stymulacja nerwów) u chorych z IBS częstotliwość defekacji i natężenie bólu wyraźnie spadły. Co ciekawe – w testach psychologicznych parametry wróciły do ogólnie przyjętych norm [6].
5. IBS charakteryzuje się m.in. zaburzeniem neuroprzekaźników (np. 5-HT serotoniny). Badania kliniczne przeprowadzono w celu obserwacji zmian ekspresji autoreceptorów 5-HT w błonie śluzowej jelita grubego wśród chorych na IBS oraz oceny skuteczności zabiegów moksybucji. Wyniki wykazały, że chorzy z IBS mieli istotnie zwiększoną ekspresję autoreceptorów 5-HT w błonie śluzowej jelita grubego. Moksybucja jednocześnie niwelowała objawy IBS i obniżała ekspresję autoreceptorów serotoniny [7-8].
6. Kortykoliberyna (CRF) i jej receptor odgrywają ważną rolę w powstawaniu i rozwoju IBS i mogą działać synergistycznie poprzez OUN i układy obwodowe. Jako kluczowy czynnik w patogenezie IBS, CRF może indukować powtarzające się defekacje u szczurów i myszy [9]. Dowiedziono, że elektroakupunktura skutecznie obniża stężenie CRF u szczurów z IBS [10]. Doświadczenie związane z TENS potwierdziło również, że TENS może obniżać hiper-ekspresję CRF w u szczurów[11].
7. Aktywacja układu odpornościowego jest głęboko zaangażowana w IBS [12] i przejawia się głównie nieprawidłową ekspresją komórek odpornościowych i substancji czynnych, np. limfocytów T, immunoglobulin, cytokin zapalnych itp. Badanie określiło stężenia IgM, IgG, IgA, C3 i C4 w surowicy, jak również podgrupy limfocytów T u pacjentów z IBS, przed i po zastosowaniu moksy. Wyniki wykazały, że pacjenci z IBS mieli istotnie wyższe stężenia IgM w surowicy niż grupa kontrolna, podczas gdy stężenia IgG, IgA, C3 i C4 były statystycznie równe między tymi dwoma grupami. Stężenia IgM znacznie spadły po moksybucji, podczas gdy stężenia pozostałych parametrów pozostały takie same. Moksa istotnie zwiększyła również T8+ we krwi obwodowej, a nieprawidłowy stosunek T4+/T8+ został skutecznie skorygowany. Wyniki te wskazują, że zabiegi moksy mogą skorygować nieprawidłową dysfunkcję immunologiczną w IBS [13].
8. IL-18, IL-23 i TNF-α są mediatorami prozapalnymi. Stwierdzono, że akupunktura i moksa może obniżać ekspresję IL-18, IL-23 i TNF-α w surowicy krwi u chorych na IBS w podeszłym wieku [14].

Czy warto stosować akupunkturę i moksę w zespole jelita nadwrażliwego?

Przytoczone powyżej przykłady badań pokazują, że zarówno akupunktura jak i moksybucja mogą stanowić skuteczne niwelowanie objawów u osób ze zdiagnozowanym IBS. Ze względu na holistyczne podejście terapii naturalnych i nieznaną nam dokładnie patogenezę zespołu jelita nadwrażliwego nie jesteśmy w stanie dokładnie poznać mechanizmów oddziaływania zabiegów akupunktury i moksy na osoby z IBS. Jednak uzyskane wyniki badań jasno wskazują, że zastosowanie metod jakie oferuje medycyna chińska w kontekście zespołu jelita nadwrażliwego ma swoje uzasadnienie.